ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ

ΠΡΟΟΜΗΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

1. ΔΗΜΟΔΟΚΟΣ
Τυφλός τραγουδιστής ο οποίος αναφέρεται στην Οδύσσεια, στο νησί των Φαιάκων.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ» (Παλατινή ανθολογία)



Αρχαίο κείμενο:

XI 235
καὶ τόδε Δημοδόκου·
Λέριοι κακοί· οὐχ ὁ μέν, ὃς δ᾽ οὔ·
πάντες, πλὴν Προκλέους· καὶ Προκλέης Λέριος.

Μετάφραση:

XI 235
Και τούτο του Δημοδόκου·
οι Λέριοι είναι κακοί· δεν είναι μονάχα ο ένας, ο άλλος όμως όχι·
όλοι, εκτός από τον Προκλή· αλλά και ο Προκλής είναι Λέριος.

(μετάφραση Θ. Κ. Στεφανόπουλος)

Αρχαίο κείμενο:

XI 237
Καππαδόκην ποτ’ ἔχιδνα κακὴν δάκεν, ἀλλὰ καὶ αὐτὴ κάτθανε γευσαμένη αἵματος ἰοβόλου.

Μετάφραση:

XI 237
Καππαδόκη κάποτε οχιά κακή τον δάγκωσε, αλλά και αυτή πέθανε επειδή γεύτηκε δηλητηριώδες αίμα.

(μετάφραση Θ. Κ. Στεφανόπουλος)


2. ΕΥΜΟΛΠΟΣ
Γενάρχης του ιερατικού γένους των Ευμολπιδών. Ο ίδιος ήταν γιος του θεού Ποσειδώνα και της Χιόνης, εγγονός του Βορέου και της Ωρυθυίας.

3. ΘΑΜΥΡΙΣ
Θρυλικός ποιητής, τραγουδιστής και μουσικός, στον οποίο οι αρχαίοι Έλληνες απέδιναν πολλά ποιήματα και ωδές, καθώς και νεωτερισμούς στην μουσική. Είναι πρόσωπο στο οποίο συχνά αναφέρονται οι κλασσικοί. Φέρεται ως γιός του τραγουδιστή Φιλάμμονος και της νύμφης Αργιόπης. Αναφέρεται ως έκτος ή όγδοος επικός ποιητής προ του Ομήρου, μαθητής του Λίνου. Είναι αυτός που εφηύρε την Δωρική Αρμονία. Πρέπει να έζησε σε πάρα πολύ παλαιά εποχή αφού ο πατέρας του έλαβε μέρος στην εκπολιτιστική Αργοναυτική Εκστρατεία. Ο Όμηρος προσδιορίζει την καταγωγή του Θάμυρα από την Θράκη αναφέρων: «Θάμυριν τον Θρήϊκα».

4. ΙΟΥΛΟΣ
Γιος του Αινεία και επομένως εγγονός της θεάς Αφροδίτης. Ο Ίουλος ακολούθησε τους Αινειάδες στην εξορία μετά την άλωση της Τροίας και από αρκετές πηγές ταυτίζεται με τον Ασκάνιο. Θεωρήθηκε ο γενάρχης της «Ιουλίας Γενεάς» και έτσι από το όνομά του προέρχεται το όνομα «Ιούλιος» που έφεραν πολλοί επιφανείς Ρωμαίοι, όπως ο Ιούλιος Καίσαρας.

5. ΛΙΝΟΣ
Ο Λίνος ήταν ένας πολύ όμορφος νέος που πέθανε πρόωρα και καθημερινά τον θρηνούσαν οι Μούσες. Οι εκδοχές για την γενεαλογία του είναι διάφορες.Κατά τον Απολλόδωρο ήταν γιος της Μούσας Ουρανίας ή της Τερψιχόρης ή της Ευτέρπης και του Οιάγρου. Ο Παυσανίας θεωρεί ως πατέρα του τον γιό του Ποσειδώνα, Αμφίμαρο. Η άλλη εκδοχή δέχεται ότι πως ήταν γιος της Νύμφης Ψαμάθης και του Απόλλωνα. Η μητέρα του, επειδή φοβήθηκε την οργή του πατέρα της Κρότωπα, τον εγκατέλειψε και τον κατασπάραξαν τα άγρια σκυλιά.

6. ΜΟΥΣΑΙΟΣ
Ο Μουσαίος υπήρξε αρχαίος έλληνας ποιητής, μαθητής του Ορφέα και κατά μερικούς αρχαίους συγγραφείς γιος του.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΤΑ ΚΑΘ’ ΗΡΩ ΚΑΙ ΛΕΝΑΔΡΟΝ»


Αρχαίο κείμενο:

Εἰπέ, θεά, κρυφίων ἐπιμάρτυρα λύχνον Ἐρώτων
καὶ νύχιον πλωτῆρα θαλασσοπόρων ὑμεναίων
καὶ γάμον ἀχλυόεντα, τὸν οὐκ ἴδεν ἄφθιτος Ἠώς,
καὶ Σηστὸν καὶ Ἄβυδον, ὅπῃ γάμον ἔννυχον Ἡροῦς
νηχόμενόν τε Λέανδρον ὁμοῦ καὶ λύχνον ἀκούω,
λύχνον ἀπαγγέλλοντα διακτορίην Ἀφροδίτης,
Ἡροῦς νυκτιγάμοιο γαμοστόλον ἀγγελιώτην,
λύχνον, Ἔρωτος ἄγαλμα· τὸν ὤφελεν αἰθέριος Ζεὺς
ἐννύχιον μετ᾽ ἄεθλον ἄγειν ἐς ὁμήγυριν ἄστρων
καί μιν ἐπικλῆσαι νυμφοστόλον ἄστρον Ἐρώτων,
ὅττι πέλεν συνέριθος ἐρωμανέων ὀδυνάων,
ἀγγελίην δ᾽ ἐφύλαξεν ἀκοιμήτων ὑμεναίων,
πρὶν χαλεπαῖς πνοιῇσιν ἀήμεναι ἐχθρὸν ἀήτην.
ἀλλ᾽ ἄγε μοι μέλποντι μίαν συνάειδε τελευτὴν
λύχνου σβεννυμένοιο καὶ ὀλλυμένοιο Λεάνδρου.
Σηστὸς ἔην καὶ Ἄβυδος ἐναντίον ἐγγύθι πόντου.
γείτονές εἰσι πόληες. Ἔρως δ᾽ ἑὰ τόξα τιταίνων
ἀμφοτέραις πολίεσσιν ἕνα ξύνωσεν ὀιστόν
ἠίθεον φλέξας καὶ παρθένον. οὔνομα δ᾽ αὐτῶν
ἱμερόεις τε Λέανδρος ἔην καὶ παρθένος Ἡρώ.
ἡ μὲν Σηστὸν ἔναιεν, ὁ δὲ πτολίεθρον Ἀβύδου,
ἀμφοτέρων πολίων περικαλλέες ἀστέρες ἄμφω,
εἴκελοι ἀλλήλοισι. σὺ δ᾽, εἴ ποτε κεῖθι περήσεις,
δίζεό μοί τινα πύργον, ὅπῃ ποτὲ Σηστιὰς Ἡρὼ
ἵστατο λύχνον ἔχουσα καὶ ἡγεμόνευε Λεάνδρῳ·
δίζεο δ᾽ ἀρχαίης ἁλιηχέα πορθμὸν Ἀβύδου
εἰσέτι που κλαίοντα μόρον καὶ ἔρωτα Λεάνδρου.
ἀλλὰ πόθεν Λείανδρος Ἀβυδόθι δώματα ναίων
Ἡροῦς εἰς πόθον ἦλθε, πόθῳ δ᾽ ἐνέδησε καὶ αὐτήν;

Μετάφραση:

Πες μου τον λύχνο, δέσποινα, που είδε κρυφές αγάπες,
της νύκτας τον κολυμπητή, που για γαμπρός πρυμίζει,
τον γάμο πες τον σκοτεινό, που δεν είδ᾽ η Αυγούλα,
και την Σηστό, που της Ηρώς ενυκτογίνη ο γάμος.
Να κολυμπάει τον Λέανδρον ακούω και μαζί του
τον λύχνο τα μηνύματα να λέει της Αφροδίτης,
τον καλεστή και στολιστή της νυκτοπαντρεμένης
τον λύχνο, τ᾽ αναγάλιασμα των δυων αγαπημένων.
Για τα νυκτέρια του έπρεπε μες στ᾽ άστρα να τον πάρει
ο άγιος θεός και να τον πει «τ᾽ αστέρι των ερώτων»·
τι στης αγάπης τους καημούς κι αυτός σύντροφος ήτον
και φύλαξε το μυστικό του γάμου του ακοιμήτου
προτού φυσήξει ο άνεμος την άπονη πνοή του.
Έλα, θεά, τραγούδα μου, να πούμε το ‘να τέλος
του λυχναριού που απόσβησε και του παιδιού που εχάθη.
Αντικρινές γειτόνισσες Σηστός και Άβυδος ήταν
κατάγιαλα. Το τόξο του τάνυσ᾽ επάνω ο Έρως
και μες στες χώρες και τες δυο μιαν τόξεψε σαγίτα
και μια κορασιάν έκαψε και νιο ένα παλληκάρι.
Λέανδρο τον ομορφονιό κι Ηρώ την κόρη ελέγαν.
Η Ηρώ στην Σηστόν έμενε, στην Άβυδο ο νιος ήτον·
άστρα κι οι δυο γλυκόφωτα στες δυο μέσα τες χώρες·
άστρα πανόμοια. Μόν᾽ εσύ αν τύχει και περάσεις,
ζήτα μου ένα γερόπυργο, που έναν καιρό με λύχνο
στεκόταν και τον Λέανδρον η Ηρώ ξεπροβοδούσε·
ζήτα τ’ ολόβογκο στενό της προτινής Αβύδου.
Ακόμα μπορεί την θανή να κλαίει του Λεάνδρου!
Μα τώρα πώς ο Λέανδρος από την Άβυδό του
στον πόθον ήρθε της Ηρώς κι αυτή στον πόθο εδέθη.


7. ΟΛΥΜΠΟΣ Ο ΑΡΧΑΙΟΣ
Προομηρικός μυθικός αυλητής, ραψωδός και ποιητής από τη Φρυγία. Σ΄ αυτόν αποδίδεται η επινόηση και η διάδοση της αυλητικής.

8. ΟΡΦΕΑΣ
Φημισμένος εξαίρετος μουσικός της αρχαιότητας που συγκινούσε με την λύρα και την φωνή του όχι μόνο τους ανθρώπους αλλά και τα ζώα. Λεγόταν ότι μητέρα του ήταν η Μούσα Καλλιόπη και πατέρας του ο άρχοντας της Θράκης Οίαγρος (ή ο Θράξ Πιέρος ή ο Απόλλων).

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΟΡΦΕΥΣ ΠΡΟΣ ΜΟΥΣΑΙΟΝ»



Αρχαίο κείμενο:

Εὐτυχῶς χρῶ, ἑταῖρε.
Μάνθανε δή, Μουσαῖε, θυηπολίην περισέμνην,
εὐχήν, ἣ δή τοι προφερεστέρη ἐστὶν ἁπασέων.
Ζεῦ βασιλεῦ καὶ Γαῖα καὶ οὐράνιαι φλόγες ἁγναὶ
Ἠελίου, Μήνης θ' ἱερὸν σέλας Ἄστρα τε πάντα·
καὶ σύ, Ποσείδαον γαιήοχε, κυανοχαῖτα,
Φερσεφόνη θ' ἁγνὴ Δημήτηρ τ' ἀγλαόκαρπε
Ἄρτεμί τ' ἰοχέαιρα, κόρη, καὶ ἤιε Φοῖβε,
ὃς Δελφῶν ναίεις ἱερὸν πέδον· ὅς τε μεγίστας
τιμὰς ἐν μακάρεσσιν ἔχεις, Διόνυσε χορευτά·
Ἆρές τ' ὀμβριμόѳυμε καὶ Ἡφαίστου μένος ἁγνὸν
ἀφρογενής τε θεά, μεγαλώνυμα δῶρα λαχοῦσα·
καὶ σύ, καταχθονίων βασιλεῦ, μέγ' ὑπείροχε δαῖμον,
Ἥβη τ' Εἰλείθυια καὶ Ἡρακλέος μένος ἠύ·
καὶ τὸ Δικαιοσύνης τε καὶ Εὐσεβίης μέγ' ὄνειαρ

κικλήσκω Νύμφας τε κλυτὰς καὶ Πᾶνα μέγιστον
Ἥρην τ', αἰγιόχοιο Διὸς θαλερὴν παράκοιτιν·
Μνημοσύνην τ' ἐρατὴν Μούσας τ' ἐπικέκλομαι ἁγνὰς
ἐννέα καὶ Χάριτάς τε καὶ Ὥρας ἠδ' Ἐνιαυτὸν
Λητώ τ' εὐπλόκαμον, Θείην σεμνήν τε Διώνην
Κουρῆτάς τ' ἐνόπλους Κορύβαντάς τ' ἠδὲ Καβείρους
καὶ μεγάλους Σωτῆρας ὁμοῦ, Διὸς ἄφθιτα τέκνα,
Ἰδαίους τε θεοὺς ἠδ' ἄγγελον Οὐρανιώνων,
Ἑρμείαν κήρυκα, Θέμιν θ', ἱεροσκόπον ἀνδρῶν,
Νύκτα τε πρεσβίστην καλέω καὶ φωσφόρον Ἦμαρ,
Πίστιν τ' ἠδὲ Δίκην καὶ ἀμύμονα Θεσμοδότειραν,
Ῥείαν τ' ἠδὲ Κρόνον καὶ Τηθὺν κυανόπεπλον
Ὠκεανόν τε μέγαν, σύν τ' Ὠκεανοῖο θύγατρας
Ἄτλαντός τε καὶ Αἰῶνος μέγ' ὑπείροχον ἰσχὺν
καὶ Χρόνον ἀέναον καὶ τὸ Στυγὸς ἀγλαὸν ὕδωρ
μειλιχίους τε θεούς, ἀγαθήν τ' ἐπὶ τοῖσι Πρόνοιαν
Δαίμονά τ' ἠγάθεον καὶ Δαίμονα πήμονα θνητῶν,
Δαίμονας οὐρανίους καὶ ἠερίους καὶ ἐνύδρους
καὶ χθονίους καὶ ὑποχθονίους ἠδ' ἐμπυριφοίτους,
καὶ Σεμέλην Βάκχου τε συνευαστῆρας ἅπαντας,
Ἰνὼ Λευκοθέην τε Παλαίμονά τ' ὀλβιοδώτην
Νίκην θ' ἡδυέπειαν ἰδ' Ἀδρήστειαν ἄνασσαν
καὶ βασιλῆα μέγαν Ἀσκληπιὸν ἠπιοδώτην
Παλλάδα τ' ἐγρεμάχην κούρην, Ἀνέμους τε πρόπαντας
καὶ Βροντὰς Κόσμου τε μέρη τετρακίονος αὐδῶ·
Μητέρα τ' ἀθανάτων, Ἄττιν καὶ Μῆνα κικλήσκω
Οὐρανίαν τε θεάν, σύν τ' ἄμβροτον ἁγνὸν Ἄδωνιν
Ἀρχήν τ' ἠδὲ Πέρας, τὸ γὰρ ἔπλετο πᾶσι μέγιστον,
εὐμενέας ἐλθεῖν κεχαρημένον ἦτορ ἔχοντας
τήνδε θυηπολίην ἱερὴν σπονδήν τ' ἐπὶ σεμνήν.

Μετάφραση:

Μάθε λοιπόν, Μουσαίε,
την μύησι την πολυσέβαστη την προσευχή,
πού είναι βέβαια για σε η προσφορώτερη απ' όλες:
'Ω Δία βασιλιά και Γη καί ουράνιαι φλόγες καθαραί
του Ηλίου, καί της Σελήνης το ιερόν φως καί όλα τα άστρα
καί συ Ποσειδώνα με την κυανήν χαίτην πού περιβάλλεις την γήν.
Περσεφόνη αγνή καί Δήμητρα με τους ωραίους καρπούς,
καί Άρτεμι πού εκτοξεύεις τα βέλη, ώ κόρη καί ήιε Φοίβε
πού κατοικείς εις την ιερή γη των Δελφών
καί συ χορευτή Διόνυσε, που έχεις
τις μεγαλύτερες τιμές ανάμεσα στους θεούς,
Άρη ίσχυρόκαρδε καί αγνέ ισχυρέ Ηφαιστε
καί συ θεά γεννημένη άπό τον αφρό.
(Αφροδίτη), πού σούλαχαν δώρα με μεγάλα ονόματα
καί συ βασιλιά των καταχθόνιων, θεέ πού έχεις μεγάλην
ύπεροχήν καί σεις Ήβη καί Είλείθυια καί του Ηρακλή ή γενναία
δύναμις κάί της Δικαιοσύνης και της Ευσέβειας το μέγα όφελος προσκαλώ,
καί τις ξακουστές Νύμφες καί τον Πάνα τον μέγιστον καί την Ηραν,
την θαλερήν σύζυγον του Διός. πού φέρει την ασπίδα
καί την Μνημοσύνην την άξιέραστη καί τάς άγνάς εννέα Μούσας επικαλούμαι
καί τάς Χάριτας καί τάς Ωρας καί τον Ένιαυτόν και την θεϊκή Λητώ
με τα όμορφα μαλλιά καί την σεβαστή Διώνην καί τους ώπλισμένους Κουρήτας.
Τους Κορύβαντας καί τους Κάβειρους καί μαζί μ' αυτούς
τους μεγάλους Σωτηρας καί τους Ίδαίους θεούς, τα αθάνατα τέκνα του Διός
καί τον αγγελιοφόρον των επουρανίων, τον Ερμήν, τον κήρυκα,
καί την θέμιν πού εξετάζει τάς θυσίας των ανθρώπων,
καί την Νύκτα την πρεσβυτέραν εξ όλων προσκαλώ
καί την Ημέραν πού φέρει το φως καί την Πίστιν
καί την Δίκην καί την άμωμον θεσμοδότειραν
καί την Ρέα καί τον Κρόνο καί την μαυρόπεπλο Τηθύν
καί τον μεγάλον Ωκεανόν καί συνάμα τάς θυγατέρας του Ωκεανού
του Ατλαντος και του Αιώνος την άνυπέρβλητον
δύναμιν καί τον Χρόνον πού τρέχει διαρκώς,
καί της Στυγός το λαμπρό νερό καί τους μειλίχιους θεούς
καί προς τούτοις την αγαθήν Πρόνοιαν
καί τον Δαίμονα τον αγιώτατον καί τον Δαίμονα
τον καταστροφέα των ανθρώπων τους Δαίμονας τους ουράνιους
και τους θαλασσίους και τους υδατινους και τους γήινους και τους κάτω από την γην
και τους περιφερόμενους εις τον αέρα
και την Σεμέλην και όλους όσοι εορτάζουν μαζί με τον Βάκχον.
Την Ινώ, την Λευκοθέαν και τον Παλαίμονα που δίδει την ευτυχίαν.
Και την Νίκην την γλυκομίλητη και την βασίλισσαν Άδράστειαν
και τον Ασκληπιόν τον μεγάλο βασιλέα, πού καταπραύνει με τα δώρα του.
Και την κόρην (παρθένον) Παλλάδα, πού διεγείρει την μάχην,
και τους Άνεμους όλους και τάς Βροντάς και τα μέρη του Κόσμου,
πού έχει τέσσαρες κίονες, προσφωνώ και την Μητέρα των αθανάτων,
τον Αττιν και τον Μήνα προσκαλώ.
Και την θεάν Ούρανίαν μαζί δε και τους αθανάτους,
τον αγνόν Αδωνιν και την Αρχήν και το Πέρας
διότι αυτό είναι το μέγιστον δι' όλα (όλους αυτούς τους θεούς τους επικαλούμαι)
να προσέλθουν με ευμένειαν, έχοντες χαρούμενη καρδία,
εις αυτήν την ίεράν θυσίαν και εις αυτήν την σεμνήν σπονδήν.


«ΑΡΓΟΝΑΥΤΙΚΑ»



Αρχαίο κείμενο:

1 ναξ Πυθῶνος μεδέων, ἑκατηβόλε, μάντιὅς
λάχες ἠλιβάτου κορυφῆς Παρνασσίδα πέτρην,
σήν ἀρετήν ὑμνῶ σύ δέ μοί κλέος ἐσθλόν ὀπάσσαις·
πέμπε δ’ ἐπί πραπίδεσσιν ἐμαῖς ἐτυμηγόρον αὐδήν,
5 ὄφρα πολυσπερέεσσι βροτοῖς λιγύφωνον ἀοιδήν
ἠπύσω, Μούσης δ’ ἐφετμαῖς καί πηκτίδι πυκνῇ.
Νῦν γάρ σοί, λυροεργέ, φίλον μέλος ἀείδοντα
θυμός ἐποτρύνει λέξαι, τάπερ οὔποτε πρόσθεν
ἔφρασ', ὅταν Βακχοῖο καί Ἀπόλλωνος ἄνακτος
10 κέντρα ἐλαυνόμενος, φρικώδεα κῆλα πιφαύσκω
θνητοῖς ἀνθρώποισιν , ἀχείματά δ’ ὄργια μύσταις·
ἀρχαίου πρῶτα χάους ἀτέκμαρτον ἀνάγκην,
καί Κρόνον, ὡς ἐλόχευσεν ἀπειρεσίοις ὑπό κόλποις
Αἰθέρα καί διφυῆ, πυρσωπέα, κυδρόν Ἔρωτα,
15 Νυκτός ἀειγνήτης υἶα κλυτόν, ὅν ῥα Φάνητα
ὁπλότεροι κλῄζουσι βροτοί· πρῶτος ἐφάνθη
ριμοῦς τ’ εὐδυνάτοιο γονάς, ἠδ' ἔργ' ἀΐδηλα
Γηγενέων, οἵ λυγρόν ἀπ' οὐρανοῦ ἐκμάξαντο
σπέρμα γονῆς, τό πρόσθεν ὄθεν γένος ἐξεγένοντο
20 θνητῶν, οἵ κατά γαῖαν ἀπείριτον αἰέν ἔασι·
θητείαν τε Ζηνός, ὀρεσσιδρόμου τε λατρείαν
μητρός, ἅ τ' ἐν Κυβέλοις ὄρεσιν μητίσατο κούρην
Φερσεφόνην περί πατρός ἀμαιμακέτου Κρονίωνος·
Εὐβούλου τε και Ἡρακλῆος περίφημον ἄμυξιν·
25 ὄργιά τ’ Ἰδαίων, Κορυβάντων τ' ἄπλετον ἰσχύν·
Δήμητρός τε πλάνην, Φερσεφόνης μέγα πένθος·

θεσμοφόρον θ' ὁσίην· ἠδ’ ἀγλαά δῶρα Καβείρων·
χρησμούς τ' ἀρρήτους Νυκτός τε Βάκχου ἄνακτος·
Λῆμνόν τε ζαθέην ἠδ’ εἰναλίην Σαμοθρῄκην,
30 αἰπεινήν τε Κύπρον, Ἀδωνίην Ἀφροδίτην,
ὄργια Πραξιδίκης, τ’ ἀρείης νύκτας Ἀθήνης,
θρήνους τ’ Αἰγύπτου τ’ Ὀσίριδος ἱερά χύτλα.
Ἀμφί δέ μαντείης ἐδάης πολυπείρονας οἴμους
θηρῶν τ’οἰωνῶν τε, καί ἥ σπλάγχνων θέσις ἐστίν·
35 ἠδ' ὅσα θεσπίζουσιν ὀνειροπόλοισιν ἀταρποῖς
ψυχαί ἐφημερίων, ὕπνῳ βεβολημέναι ἦτορ·

Μετάφραση:

Ἄνακτα, προστάτη τῆς Πυθῶνος (τῶν Δελφῶν),
ἑκατήβολε πού βάλλεις μέ τό τόξο σου συνεχῶς, μάντη,
πού σοῦ ἔλαχε ἡ ἀπόκρημνη καί βραχώδης κορυφή τοῦ Παρνασσοῦ,
ἐξυμνῶ τήν ἀρετή σου καί ἐσύ χάρισέ μου ἀγαθή φήμη.
Ἀφύπνισε στήν καρδιά μου τόν ἀληθινό λόγο,
γιά νά ψάλλω στίς διασκορπισμένες φυλές τῶν ἀνθρώπων μελωδικό
ὕμνο σύμφωνα μέ τούς κανόνες τῆς Μούσας καί μέ τήν συνοδεία
πολύχορδης πηκτίδας (ἀρχαῖο μουσικό ὄργανο), διότι τώρα,
Λυράρη, καθώς σέ σένα ψάλλω τήν ἀγαπημένη μελωδία, μέ παρακινεῖ
ἡ καρδιά μου νά φανερώσω πράγματα πού ποτέ δέν εἶπα πρίν, ὅταν
φτάνοντας στά κέντρα (λατρείας) τοῦ Βάκχου καί τοῦ βασιλιά
Ἀπόλλωνα, ἀποκάλυψα τά φοβερά μυστικά στούς θνητούς καί τά
γαλήνια ὄργια στούς μύστες. Καί πρῶτα τούς ἐφανέρωσα τήν
ἀπροσδιόριστη ἀνάγκη τοῦ ἀρχέγονου χάους καί τόν Κρόνο,
πῶς γέννησε στούς ἀπέραντους κόλπους του τόν Αἰθέρα,
καθώς καί τόν διφυή, μέ τήν πύρινη ματιά, τόν ἔνδοξο Ἔρωτα,
τόν περίφημο υἱό τῆς αἰώνιας Νυκτός, πού οἱ νεώτεροι
Φάνητα τόν ἀποκάλεσαν, ἐπειδή πρῶτος ἐφανερώθη.
Ἐπίσης ἀποκάλυψα τά τέκνα τῆς ἰσχυρῆς Βριμοῦς
καί τά σκοτεινά ἔργα τῶν Γηγενῶν, οἱ ὁποῖοι παίρνοντας
ἐπαίσχυντο σπέρμα ἀπ' τούς ἀπογόνους τοῦ Οὐρανοῦ,
ἔπλασαν τό προηγούμενο γένος τῶν θνητῶν
πού πάντοτε ὑπῆρχε στήν ἀπέραντη γῆ. Καί τά πεπραγμένα τοῦ Διός
καί τήν λατρεία τῆς ὀρεσίβειας μητέρας (τῆς Δήμητρας), καί ὅσα
συμβούλευσε στά Κύβελα ὄρη τήν κόρη της Περσεφόνη γιά τόν
ἀκαταμάχητο πατέρα της, τόν υἱό τοῦ Κρόνου (τόν Δία). Γιά τό
περίφημο καταξέσκισμα τῶν μυών τοῦ Ἡρακλῆ καί τοῦ Εὐβούλου,
γιά τά ὄργια τῶν Ἰδαίων καί τήν μεγάλη δύναμη τῶν Κορυβάντων,
γιά τήν περιπλάνηση τῆς Δήμητρας, τό μέγα πένθος τῆς Περσεφόνης,
γιά τήν ἱερή δικαιοσύνη που θεσπίζει τους νόμους, καί γιά τῶν Καβείρων
τά λαμπρά δῶρα, γιά τούς ἀπόκρυφους χρησμούς τῆς Νυκτός σχετικά
μέ τόν ἄνακτα Βάκχο, γιά τήν ἱερή Λῆμνο καί τήν θαλασσινή Σαμοθράκη,
τήν ἀπόκρημνη Κύπρο καί τήν Ἀδωνία (σύζυγο τοῦ Ἄδωνι) Ἀφροδίτη,
γιά τά ὄργια τῆς Πραξιδίκης καί τίς νύχτες τῆς ἀρείης (ἀπό τόν θεό Ἄρη, δηλαδή φιλοπόλεμης) Ἀθηνᾶς, γιά τούς θρήνους τῶν Αἰγυπτίων
καί τά ἱερά λουτρά τοῦ θεοῦ Ὄσιριδος.Ὅσο γιά τήν μαντική τέχνη,
ἐσύ γνωρίζεις πολύ καλά τίς πολύπλοκες διαδρομές τῶν ζώων
καί τίς πορεῖες τῶν πουλιῶν καί ποῦ ἀκριβῶς εἶναι ἡ θέση τῶν σπλάχνων,
καθώς καί ὅσα θεσπίζουν οἱ ψυχές τῶν θνητῶν μέ ὀνειροπόλες
διαδρομές, ὅταν ὁ νοῦς κοιμᾶται.


9. ΠΑΜΦΩΣ
Αρχαίος Έλληνας ποιητής, νεότερος του Ωλήνα και πολύ προγενέστερος του Ομήρου, κατά τον Παυσανία και συνεπώς σχεδόν μυθικό πρόσωπο. Ο Πάμφως έγραψε κυρίως θρησκευτικούς ύμνους.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΥΜΝΟΣ ΔΗΜΗΤΡΟΣ ΕΛΕΥΣΙΝΙΑΣ - ΘΥΜΙΑΜΑ ΣΤΥΡΑΚΑ»



Αρχαίο κείμενο:

Δηώ, παμμήτειρα θεά, πολυώνυμε δαῖμον,
σεμνὴ Δήμητερ, κουροτρόφε, ὀλβιοδῶτι,
πλουτοδότειρα θεά, σταχυοτρόφε, παντοδότειρα,
εἰρήνηι χαίρουσα καὶ ἐργασίαις πολυμόχθοις,
σπερμεία, σωρῖτι, ἀλωαία, χλοόκαρπε,
ἣ ναίεις ἁγνοῖσιν Ἐλευσῖνος γυάλοισιν,
ἱμερόεσσ', ἐρατή, θνητῶν θρέπτειρα προπάντων,
ἡ πρώτη ζεύξασα βοῶν ἀροτῆρα
τένοντακαὶ βίον ἱμερόεντα βροτοῖς πολύολβον ἀνεῖσα,

αὐξιθαλής, Βρομίοιο συνέστιος, ἀγλαότιμος,
λαμπαδόεσσ', ἁγνή, δρεπάνοις χαίρουσα θερείοις·
σὺ χθονία, σὺ δὲ φαινομένη, σὺ δε πᾶσι προσηνής·
εὔτεκνε, παιδοφίλη, σεμνή, κουροτρόφε κούρα,
ἅρμα δρακοντείοισιν ὑποζεύξασα χαλινοῖς
ἐγκυκλίοις δίναις περὶ σὸν θρόνον εὐάζουσα,
μουνογενής, πολύτεκνε θεά, πολυπότνια θνητοῖς,
ἧς πολλαὶ μορφαί, πολυάνθεμοι, ἱεροθαλεῖς.
ηλθέ, μάκαιρ', ἁγνή, καρποῖς βρίθουσα θερείοις,
εἰρήνην κατάγουσα καὶ εὐνομίην ἐρατεινὴν
καὶ πλοῦτον πολύολβον, ὁμοῦ δ' ὑγίειαν ἄνασσαν.

Μετάφραση:

Ώ Δηώ μητέρα των πάντων, θεά, δαιμονία με τα πολλά ονόματα
σεβαστή Δήμητρα, πού τρέφεις τα παιδιά και δίδεις την ευτυχίαν
ώ θεά πού δίδεις τον πλούτον τρέφεις τα στάχυα,
παρέχεις τα πάντα και χαίρεσαι εις την είρήνην και εις τάς εργασίας,
πού απαιτούν πολύν μόχθον συ είσαι ή προστάτις των σπερμάτων,
συ δίδεις σωρούς από σιτάρι, ή συχνάζουσα εις τα αλώνια,
εσύ παράγεις χλωρούς καρπούς, και κατοικείς στις ιερές
κοιλάδες της Ελευσίνος είσαι περιπόθητη. Αγαπητή,
τροφός όλων των θνητών, καί πρώτη εσύ έζευξες τον
αυχένα των βοδιών προς καλλιέργειαν,
καί έφερες εις τους ανθρώπους βίον περιπόθητον
πολυευτυχισμένον βοηθείς εις την αύξησιν των καρπών,
είσαι σύνοικος του Βρόμιου, (του Διονύσου) τιμάσαι
με λαμπρότητα, κρατείς λαμπάδα, είσαι αγνή, καί χαίρεσαι
με τα θερινά δρέπανα συ είσαι κάτω από την γήν
αλλά φαίνεσαι, καί είσαι προς όλους φιλική·
ώ συ ή φιλόστοργος, πού αγαπάς τα παιδιά,
ή σεβαστή, πού είσαι κόρη καί τρέφεις παιδιά,
πού έζευξες εις άρμα με δρακόντεια χαλινάρια
οπαδούς του Διονύσου πού εκραύγαζον περιδινούμενοι (περιστρεφόμενοι)
κυκλικώς γύρω από τον θρόνο σου θεά μονογενής
καί πολύτεκνος καί πολυσέβαστη εις τους ανθρώπους,
πού έχεις πολλές μορφές, γεμάτες από πολλά άνθη
πού θάλλουν από ιερότητα έλα ώ μακαριά, αγνή.
πού είσαι γεμάτη από καλοκαιριάτικους καρπούς, καί φέρε μας κάτω
ειρήνην καί εύνομίαν περιπόθητη και πλούτον πολυευτυχισμένον
μαζί δε με αυτά καί την βασίλισσαν υγείαν.


«ΥΜΝΟΣ ΔΙΟΣ - ΘΥΜΙΑΜΑ ΣΤΥΡΑΚΑ»



Αρχαίο κείμενο:

Ζεῦ πολυτίμητε, Ζεῦ ἄφθιτε, τήνδε τοι ἡμεῖς
μαρτυρίαν τιθέμεσѳα λυτήριον ἠδὲ πρόσευξιν.
ὦ βασιλεῦ, διὰ σὴν κεφαλὴν ἐφάνη τάδε θεῖα,
γαῖα θεὰ μήτηρ ὀρέων θ' ὑѱηχέες ὄχθοι
καὶ πόντος καὶ πάνθ', ὁπόσ' οὐρανὸς ἐντὸς ἔταξε·
Ζεῦ Κρόνιε, σκηπτοῦχε, καταιβάτα, ὀμβριμόθυμε,
παντογένεθλ', ἀρχὴ πάντων πάντων τε τελευτή,
σεισίχθων, αὐξητά, καθάρσιε, παντοτινάκτα,
ἀστραπαῖε, βρονταῖε, κεραύνιε, φυτάλιε Ζεῦ·
κλῦθί μου, αἰολόμορφε, δίδου δ' ὑγίειαν ἀμεμφῆ
εἰρήνην τε θεὰν καὶ πλούτου δόξαν ἄμεμπτον.

Μετάφραση:

Ω Δία πολυτιμημένε. Δία αθάνατε, αυτήν εδώ ημείς
την απολυτρωτικήν ομολογίαν καί προσευχήν σου άπευθύνομεν.
Ω βασιλιά, από το δικό σου κεφάλι ανεφάνησαν όλα αυτά.
(δηλαδή ή γη ή θεά μητέρα και των βουνών οι υψηλοί λόφοι
και ό πόντος η θάλασσα) και όλα όσα ό ουρανός περιέχει.
Ώ Δία. Υιέ του Κρόνου, πού έχεις το σκήπτρον
και εμφανίζεσαι εν μέσω βροντών και αστραπών, ισχυρόκαρδε.
πού εγέννησες τα πάντα, και είσαι ή αρχή των πάντων και των πάντων το τέλος.
Σύ πού σείεις την γήν και συντελείς εις την αύξησιν
πού καθαρίζεις (εξαγνίζεις) και εξουσιάζεις τα πάντα
και αστράφτεις και βροντάς και ρίχνεις κεραυνούς και είσαι ό τροφός
(ό τροφοδότης) άκουσε με ποικιλόμορφε, και δώσε μας άριστην υγείαν
και την θεάν ειρήνην και πλούτου δόξαν ακηλίδωτον.
Είσαι αυτογέννητος και ο πατέρας των μακαρίων θεών και των ανθρώπων
αλλά πρόσεξε με ευχαρίστησιν τάς σπονδάς μας και βοήθησε
τάς φρένας μας (τον νουν μας), δια να γίνουν όλα σωστά.
και ζωήν πού να παρέχει χαράν εις την ψυχήν συνάμα δε
δόσε μας την βασίλισσαν υγείαν καί την θεάν είρήνην,
πού είναι ή πολυτίμητη τροφός των νέων καί βίον
πού να κυριαρχήται πάντοτε από εύθυμες σκέψεις.


10. ΦΗΜΙΟΣ
Ήταν ο Iθακιώτης αοιδός στο παλάτι του Οδυσσέα στην Ιθάκη όπως αναφέρει ο Όμηρος στην Οδύσσεια. Παρέμεινε κοντά στην Πηνελόπη καθ΄ όλη την δεκαετία που κράτησε ο Τρωικός πόλεμος και του χρόνου της Οδύσσειας. Όλα τα μέλη του παλατιού έλεγαν πως αυτός είχε θεϊκή φωνή. Φέρεται επίσης και ως συνοδός της Πηνελόπης όταν στο διάστημα αυτό είχε επισκεφθεί την Σπάρτη.

11. ΦΗΜΟΝΟΗ
Πρόσωπο στην Ελληνική Μυθολογία. Αναφέρεται ως κόρη του θεού Απόλλωνα και πρώτη πυθία στο Μαντείο των Δελφών. Θεωρείται η πρώτη που εφηύρε τον εξάμετρο στίχο των χρησμών. Σ' αυτήν απέδιδαν την παλαίφατη ρήση που φερόταν αναγραμμένη στο χρηστήριο των Δελφών: "Γνώθι σαυτόν".

12. ΦΙΛΑΜΜΩΝ
Στην ελληνική μυθολογία με το όνομα Φιλάμμωνας (Φιλάμμων) είναι γνωστός ένας θρυλικός τραγουδιστής και μουσικός από την Θράκη, γιος του θεού Απόλλωνα και της Χιόνης. Ο Φιλάμμων είναι κυρίως γνωστός ως ο πατέρας του Θαμύριδος ή Θαμύρα, διάσημου ποιητή, τραγουδιστή και μουσικού, στον οποίο οι αρχαίοι Έλληνες απέδιναν πολλά ποιήματα, καθώς και νεωτερισμούς στην Μουσική. Ως ετεροθαλής αδελφός (από άλλο πατέρα) ή γιος του Φιλάμμωνα αναφέρεται και ο Εύμολπος.

13. ΩΛΗΝ
Ήταν αρχαίος έλληνας ποιητής γνωστός από τον Παυσανία και τον Ηρόδοτο. Ο Ώλην ήταν από την Λυκία της Μικράς Ασίας και έγραψε πολλούς ύμνους με γνωστότερους τον ύμνο στην Ειλείθυια, αφιερωμένο στην πανάρχαια ομώνυμη θεότητα μητέρα του έρωτα όπως την αποκαλεί.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΠΡΟΘΥΡΑΙΑΣ - ΘΥΜΙΑΜΑ ΣΤΥΡΑΚΑ»



Αρχαίο κείμενο:

Κλῦθί μοι, ὦ πολύσεμνε θεά, πολυώνυμε δαῖμον,
ὠδίνων ἐπαρωγέ, λεχῶν ἡδεῖα πρόσοѱι,
θηλειῶν σώτειρα μόνη, φιλόπαις, ἀγανόφρον,
ὠκυλόχεια, παροῦσα νέαις θνητῶν, Προѳυραία,
κλειδοῦχ', εὐάντητε, φιλοτρόφε, πᾶσι προσηνής,
ἣ κατέχεις οἴκους πάντων θαλίαις τε γέγηѳας,
λυσίζων', ἀφανής, ἔργοισι δὲ φαίνηι ἅπασι,
συμπάσχεις ὠδῖσι καὶ εὐτοκίηισι γέγηѳας,
Εἰλείθυια, λύουσα πόνους δειναῖς ἐν ἀνάγκαις·
μούνην γὰρ σὲ καλοῦσι λεχοὶ ψυχῆς ἀνάπαυμα·
ἐν γὰρ σοὶ τοκετῶν λυσιπήμονές εἰσιν ἀνῖαι,
Ἄρτεμις Εἰλείθυια, καὶ ἡ σεμνή, Προθυραία.
κλῦθι, μάκαιρα, δίδου δὲ γονὰς ἐπαρωγὸς ἐοῦσα
καὶ σῶζ', ὥσπερ ἔφυς αἰεὶ σώτειρα προπάντων.

Μετάφραση:

Ἀκουσέ με, ω πολυσέβαστη θεά, που έχεις πολλά ονόματα,
και που είσαι βοηθός στα κοιλοπονήματα
και με γλυκύτητα προσβλέπεις στις λεχώνες,
συ η σωτηρία των θηλυκών, που μόνο εσύ αγαπάς τα παιδιά,
και είσαι φιλόφρων, συ επιταχύνεις τον τοκετό
και προσέρχεσαι βοηθός των ανθρώπων
στις λύπες τους, ως Προθυραία.
Συ είσαι φύλαξ και ευπρόσιτος και αγαπάς
να τρέφεις ζώα, και σε όλους είσαι προσηνής.
Συ προστατεύεις τις οικίες όλων και χαίρεσαι στα συμπόσια.
Λύνεις τις ζώνες και είσαι αφανής, αλλά όμως φαίνεσαι σε όλα τα έργα,
και συμπάσχεις για τα κοιλοπονήματα και χαίρεσαι,
όταν o τοκετός είναι εύκολος και γρήγορος
Eίσαι η Ειλείθυια, που λύεις τους πόνους, σε φοβερές ανάγκες.
Διότι μόνον εσένα Προσκαλούν οι λεχώνες για ανακούφιση της ψυχής τους.
Διότι εσύ κάνεις να λησμονήσουν τις στεναχώριες από τους τοκετούς.
Ω Ὰρτεμι Ειλείθυια και σεβαστή Προθυραία,
ακουσέ μέ μακάρια, και δίδε απογόνους και να είσαι βοηθός,
και να διασώζεις καθώς εκ φύσεως εγεννήθης
και είσαι πάντοτε η σωτηρία όλων.