ΓΝΩΜΙΚΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ
ΑΡΧΑΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: 7ος - 6ος αιώνας π.Χ.
1. ΗΣΙΟΔΟΣ (7ος αιώνας π.Χ.)
Ο Ησίοδος υπήρξε ο δεύτερος σε σπουδαιότητα αρχαίος ποιητής μετά τον Όμηρο. Γεννήθηκε στην Άσκρη της Βοιωτίας, όπου κατέφυγε ο πατέρας του από την αιολική Κύμη της Μικράς Ασίας, αλλά η ημερομηνία της γέννησής του δεν είναι γνωστή. Υπολογίζεται ότι έζησε γύρω στο 700 ή 800 π.Χ.
Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:
«ΓΝΩΜΙΚΑ»
A. Όταν οι νόμοι εφαρμόζονται δίκαια πάνω και στους ντόπιους και στους ξένους, χωρίς να παραβιάζεται ποτέ το δίκαιο, τότε και η πολιτεία ευημερεί και οι πολίτες μέσα σ’ αυτήν ευτυχούν. Η ειρήνη είναι η στοργική μάνα της γης και ο Δίας που όλα τα προβλέπει δεν στέλνει καταστρεπτικούς πολέμους σ’ αυτές τις χώρες.
B. Είναι ακόμα άξιος εκτιμήσεως ο άνθρωπος που δείχνεται ευπειθής στις γνώμες του σοφού. Αλλά εκείνος που, μη μπορώντας να συμβουλευτεί τον εαυτό του, δεν θέλει καθόλου ν’ ακούσει τις συμβουλές του άλλου, είναι ένα πλάσμα άχρηστο πάνω στην γη.
Αρχαίο κείμενο:
Ἔργον δ' οὐδὲν ὄνειδος, ἀεργίη δέ τ' ὄνειδος.
Μετάφραση:
Η δουλειά ντροπή εν έχει, ντροπή έχει η τεμπελιά.
2. ΜΙΜΝΕΡΜΟΣ (7ος αιώνας π.Χ.)
Ελεγειακός ποιητής από την Κολοφώνα ή την Σμύρνη, γνωστός και ως έξοχος αυλητής. Θεωρείται ο πατέρας της ερωτικής ελεγείας και έγινε διάσημος για το γλυκό, ερωτικό και μελαγχολικό χαρακτήρα των τραγουδιών του. Το σύνολο του έργου του είχε αργότερα συγκεντρωθεί σε δύο βιβλία (το πρώτο με τίτλο «Ναννώ», όνομα μιας αγαπημένης του αυλήτριας).
Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:
«ΤΙΣ ΔΕ ΒΙΟΣ»
Αρχαίο κείμενο:
Τίς δὲ βίος, τί δὲ τερπνὸν ἄτερ χρυσῆς Ἀφροδίτης;
τεθναίην, ὅτε μοι μηκέτι ταῦτα μέλοι,
κρυπταδίη φιλότης καὶ μείλιχα δῶρα καὶ εὐνή,
οἷ' ἥβης ἄνθ<εα> γίνεται ἁρπαλέα
ἀνδράσιν ἠδὲ γυναιξίν· ἐπεὶ δ' ὀδυνηρὸν ἐπέλθῃ
γῆρας, ὅ τ' αἰσχρὸν ὁμῶς καὶ κακὸν ἄνδρα τιθεῖ,
αἰεί μιν φρένας ἀμφὶ κακαὶ τείρουσι μέριμναι,
οὐδ' αὐγὰς προσορῶν τέρπεται ἠελίου,
ἀλλ' ἐχθρὸς μὲν παισίν, ἀτίμαστος δὲ γυναιξίν·
οὕτως ἀργαλέον γῆρας ἔθηκε θεός.
Μετάφραση:
Τι είναι η ζωή, τι ωραίο υπάρχει εκτός από τη χρυσή Αφροδίτη;
Χίλιες φορές καλύτερα να σβήσεις, παρά πια να μην νοιάζεσαι να χαίρεσαι
τις μυστικές τις συναντήσεις, τα τρυφερά τα δώρα και το ερωτικό κρεβάτι,
ανάμεσα στα πόδια τα φρέσκα τα λουλούδιαδες, πώς γίνονται ανάρπαστα
απ’ άντρες και γυναίκες.... Γιατί θα ‘ρθουν τα μαύρα γηρατειά,
που καταντάν τον άνθρωπο κακό κουρέλι,
συνέχεια το μυαλό του τρώνε μαύρες έγνοιες,
ούτε με του ήλιου την αυγή δεν φχαριστιέται,
όλο του φταίνε τα παιδιά και δεν του δίνουν διάρα τσακιστή οι γυναίκες.
Δύσκολα, μα αυτά είν’ τα γηρατειά. Έτσι τα τακτοποίησε ο θεός.
3. ΤΥΡΤΑΙΟΣ (7ος αιώνας π.Χ.)
Ελεγειακός ποιητής και μουσικός από την Σπάρτη. Κατ΄ άλλους καταγόταν από την Αθήνα. Οι ελεγείες του και τα πολεμικά του άσματα ενέπνευσαν σε τέτοιο βαθμό τους Σπαρτιάτες στον πόλεμο με τους Μεσσήνιους, ώστε του έδωσαν το δικαίωμα του πολίτη της Σπάρτης και όρισαν να τραγουδιούνται αυτά πριν από τις εκστρατείες τους. Χαρακτηριστικά του ύφους του, που είναι επικό με πολλά δωρικά στοιχεία, είναι τα σωζόμενα έργα του «Ευνομία», «Πολιτεία», «Ελεγεία» κ.α.
Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:
«ΓΝΩΜΙΚΑ»
Δίκαιος δεν είναι αυτός που δεν αδικεί, αλλά αυτός που μπορεί να αδικήσει και δε θέλει.
Αρχαίο κείμενο:
τεθνάμεναι γὰρ καλὸν ἐνὶ προμάχοισι πεσόντα
ἄνδρ᾽ ἀγαθὸν περὶ ᾗ πατρίδι μαρνάμενον.
Μετάφραση:
Για την πατρίδα στην πρώτη γραμμή πολεμώντας να πέσει
σαν παλικάρι κανείς είναι μεγάλη τιμή.
4. ΑΡΧΙΛΟΧΟΣ (680-630 π.Χ.)
Ήταν αρχαίος λυρικός ποιητής. Συνέθεσε ελεγείες, ύμνους και ποιήματα σε ιαμβικό και τροχαϊκό μέτρο. Θεωρείται ο δημιουργός του λόγιου ιάμβου και της χρήσης του με σκοπό την σάτιρα. Γεννήθηκε στην Πάρο και γνώρισε την μεγαλύτερη του ακμή περίπου το 650 π.Χ.
Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:
«ΓΝΩΜΙΚΑ»
Αρχαίο κείμενο:
Μήτε νικών αμφάδην αγάλλεο, μήτε νικηθείς, εν οίκω καταπεσών οδύρεο.
Μετάφραση:
Μήτε αν νικήσεις να χαίρεσαι πολύ ούτε αν νικηθείς να κλαις και να οδύρεσαι στο σπίτι σου.
Αρχαίο κείμενο:
Πολλ’ οίδ’ αλώπηξ, εχίνος δε εν, μέγα.
Μετάφραση:
Η αλεπού ξέρει πολλά και ο σκαντζόχοιρος ένα και καλό.
5. ΣΟΛΩΝ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ (639-559 π.Χ.)
Ήταν σημαντικός Αθηναίος νομοθέτης, φιλόσοφος, ποιητής και ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας. Ανήκε σε πλούσια και αριστοκρατική οικογένεια που απέδιδε την καταγωγή της στην γενιά του μυθικού βασιλιά της Αθήνας Κόδρου. Όταν ο Σόλων έχασε την περιουσία του, στράφηκε προς το εμπόριο και ταξίδεψε στην Αίγυπτο και την Μ. Ασία. Επωφελούμενος από τα ταξίδια του αυτά μελέτησε ξένους πολιτισμούς και νόμους, καθώς και τον πολιτικοοικονομικό βίο των άλλων χωρών. Τα εφόδια που απέκτησε τα χρησιμοποίησε αποτελεσματικά για την κοινωνική και οικονομική ανόρθωση της πατρίδας του και έτσι κατόρθωσε να αναδειχτεί στον σπουδαιότερο άνδρα της εποχής του.
«ΓΝΩΜΙΚΑ»
Αρχαίο κείμενο:
Άρχεσθαι μαθών άρχειν επιστήσει.
Μετάφραση:
Όταν μάθεις να διοικείσαι, τότε θα μάθεις να διοικείς.
Αρχαίο κείμενο:
Τίκτει γαρ κόρος ύβριν, όταν πολύς όλβος έπηται ανθρώποισιν όσοις μη νόος άρτιος ή.
Μετάφραση:
Η χόρταση γεννά την ύβριν, όταν πολλά πέσουν πλούτη, σε ανθρώπους που δεν έχουνε το νου τους μετρημένον.
Αρχαίο κείμενο:
τον λόγον είδωλον είναι των έργων.
Μετάφραση:
Ο λόγος είναι η εικόνα των έργων.
Αρχαίο κείμενο:
Μετριώτερον ἄρχοντα ποιεῖ καὶ τύραννον ἐπιεικέστερον ὁ πείθων ὡς ἄμεινον εἴη τὸ μὴ ἄρχειν ἢ τὸ ἄρχειν.
Μετάφραση:
Μετριοπαθέστερο κάνει τὸν ἄρχοντα καὶ ἐπιεικέστερο τὸν τύραννο, ἐκεῖνος ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ τοὺς πείσει ὅτι προτιμότερο θὰ ἦταν νὰ μὴν κυβερνοῦν παρὰ νὰ κυβερνοῦν.
6. ΘΕΟΓΝΙΣ (6ος-5ος αιώνας π.Χ.)
Ήταν Έλληνας ελεγειακός ποιητής των αρχαίων χρόνων από τα Μέγαρα της Αττικής. Το έργο του αντανακλά τις πολιτικές του θέσεις σε συνδυασμό με απόψεις ηθικού χαρακτήρα για διάφορα θέματα, γεγονός που τον κατατάσσει στους γνωμικούς ποιητές. Σήμερα ο Θέογνις, πλάι στους υπολοίπους Έλληνες ποιητές της αρχαϊκής περιόδου, θεωρείται πρωτοπόρος της ανθρώπινης ποιητικής έκφρασης και είναι ο πρώτος δημιουργός τον οποίο απασχόλησε ρητά η υστεροφημία του.
Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:
«ΓΝΩΜΙΚΑ»
Η ελπίδα η μόνη ευνοϊκή θεότητα που έμεινε ανάμεσα στους ανθρώπους.
Οι άλλες μας έχουν εγκαταλείψει κι ανέβηκαν στον Όλυμπο...
Μα ο άνθρωπος, όσο βλέπει το φως του ήλιου, χαίρεται τα αγαθά της ελπίδας.
Στην κοινωνία πρέπει να είσαι πολύ συνετός.
Το μυστικό που σου έχουν εμπιστευτεί να το θάβεις μέσα στην καρδιά σου.
Ξέχασε κι ό,τι άκουσες ακόμα.
Μην επαινείς κανένα προτού γνωρίσεις καλά τη φύση του, τους τρόπους του, τον χαρακτήρα του.
Ο συνετός δεν πρέπει ποτέ να χάνει την ψυχική του γαλήνη. Μην αφήνεσαι καθόλου να σε βάλει κάτω η ατυχία, μην παρασύρεσαι ασύνετα μέσα στο πέλαγος της ευημερίας.
Αρχαίο κείμενο:
Πίστει χρήματ’ όλεσσα, πιστίῃ δ’ εσάωσα· γνώμη δ’ αργαλέη γίγνεται αμφοτέρων.
Μετάφραση:
Με την εμπιστοσύνη έχασα, με την δυσπιστία γλίτωσα· οι αποφάσεις δυσκολεύονται και από τις δύο.
Αρχαίο κείμενο:
Ελεγείαι Α 596
Πλην πλούτου, παντός χρήματος εστι κόρος.
Μετάφραση:
Ελεγείαι Α 596
Σε όλα τα πράγματα υπάρχει κορεσμός εκτός από τον πλούτο.
Αρχαίο κείμενο:
Ελεγείαι Α 401
Καιρός επί πάσιν άριστος.
Μετάφραση:
Ελεγείαι Α 401
Για όλα τα πράγματα υπάρχει ο σωστός χρόνος.
Αρχαίο κείμενο:
Προς σοφίᾳ μεν έχειν τόλμαν μάλα σύμφορον εστι, χωρίς δε, βλαβερή.
Μετάφραση:
Η τόλμη ωφελεί αν έχει γνώση, χωρίς αυτή βλάπτει.
7. ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ (580-490 π.Χ.)
Ήταν σημαντικός Έλληνας φιλόσοφος, μαθηματικός, γεωμέτρης και θεωρητικός της μουσικής. Είναι ο κατεξοχήν θεμελιωτής των ελληνικών μαθηματικών, δημιούργησε ένα άρτιο σύστημα για την επιστήμη των ουρανίων σωμάτων που κατοχύρωσε με όλες τις σχετικές αριθμητικές και γεωμετρικές αποδείξεις και ήταν ιδρυτής ενός μυητικού φιλοσοφικού κινήματος που λέγεται Πυθαγορισμός. Επειδή οι περισσότερες πληροφορίες γράφτηκαν πολλούς αιώνες μετά τον θάνατό του, πολύ λίγες αξιόπιστες πληροφορίες είναι γνωστές γι' αυτόν. Επίσης, επηρέασε σημαντικά την φιλοσοφία και την θρησκευτική διδασκαλία στα τέλη του 6ο αιώνα π.Χ., συχνά αναφέρεται ως σπουδαίος μαθηματικός και επιστήμονας και είναι γνωστός για το Πυθαγόρειο Θεώρημα που έχει το όνομά του.
Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:
«ΧΡΥΣΑ ΕΠΗ»
Αρχαίο κείμενο:
Ἀθανάτους μέν πρῶτα θεούς, νόμωι ὡς διάκεινται, τίμα καί σέβου ὅρκον. ἔπειθ' ἥρωας ἄγαυούς τους τέ καταχθονίους σέβε δαίμονας ἔννομα ῥέζων σούς τέ γονεῖς τίμα τούς τ' ἄγχιστ' ἐγγεγαῶτας. τῶν δ' ἄλλων ἀρετῆι ποιεῦ φίλον ὅστις ἄριστος.
Μετάφραση:
Να τιμάς πρώτα, τους αθάνατους θεούς, όπως ορίζει ο νόμος, και να σέβεσαι τον όρκο κι έπειτα, τους ένδοξους ήρωες, και να σέβεσαι τους καταχθόνιους δαίμονες, κάνοντας τα νόμιμα, και να τιμάς τους γονείς σου και τους κοντινότερους συγγενείς σου, από τους άλλους δε, να κάνεις φίλο, όποιον είναι άριστος στην αρετή.
Αρχαίο κείμενο:
Πραέσι δ' ἐἶκε λόγοισ' ἔργοισι τ' ἐπωφελίμοισι. μηδ' ἔχθαιρε φίλον σόν ἁμαρτάδος εἵνεκα μικρῆς, ὄφρα δύνῆι δύναμις γάρ ἀνάγκης ἐγγύθι ναίει.
Μετάφραση:
Να προτιμάς τα λόγια της πραότητας και τα έργα τα επωφελή. Ούτε να εχθρεύεσαι τον φίλο σου ένεκα μικρής αστοχίας, εφόσον μπορείς, διότι η δύναμη κοντά στην ανάγκη κατοικεί.
Αρχαίο κείμενο:
Οὐ δ' ὑγιείας τῆς περί σῶμ' ἀμέλειαν ἔχειν χρή, ἀλλά ποτοῦ τέ μέτρον καί σίτου γυμνασίων τέ ποιεῖσθαι. μέτρον δέ λέγω τόδ', ὅ μή σ' ἀνιήσει. Εἰθίζου δέ δίαιταν ἔχειν καθάρειον ἄθρυπτον καί πεφύλαξο τοιαῦτα ποιεῖν, ὁπόσα φθόνον ἴσχει. μή δαπανᾶν παρά καιρόν ὁποῖα καλῶν ἀδαήμων μηδ' ἀνελεύθερος ἴσθι. μέτρον δ' ἐπί πᾶσιν ἄριστον. πράσσε δέ ταῦθ', ἅ σέ μή βλάψει, λόγισαι δέ πρό ἔργου.
Μετάφραση:
Δεν πρέπει ακόμη, να αμελείς την υγεία του σώματος σου, αλλά, με μέτρο, να πίνεις, να τρως και να γυμνάζεσαι, ως μέτρο δε λέω εκείνο, για το οποίο δεν θα μετανιώσεις. Να συνηθίζεις δε, να έχεις καθαρή, λιτή διατροφή, και να φυλάγεσαι από το να διατρέφεσαι έτσι, που να προκαλείς τον φθόνο, ούτε να σπαταλάς άκαιρα τα καλά, όπως οι αδαείς, μήτε να στερείσαι, γιατί, το άριστο είναι, το μέτρο σε όλα. Κάνε δε, εκείνα που δεν θα σε βλάψουν και να σκέπτεσαι πριν πράξεις.
8. ΞΕΝΟΦΑΝΗΣ (570-475 π.Χ.)
Ήταν φιλόσοφος και ποιητής που γεννήθηκε στην μικρασιατική Κολοφώνα και έζησε σε διάφορα μέρη του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Η Ιστορία τον θυμάται για την κριτική που άσκησε στον θρησκευτικό ανθρωπομορφισμό, για την ώθηση που έδωσε με την σκέψη του στο μονοθεϊσμό και ορισμένες πρωτοποριακές ιδέες του σε τομείς της γνώσης.
Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:
«ΓΝΩΜΙΚΑ»
Οι Αιθίοπες παρουσιάζουν τους θεούς τους πλατσομύτηδες και μαύρους, ενώ οι κάτοικοι της Θράκης τους θέλουν γαλανομάτηδες και ξανθούς. Και τα βόδια, αν είχαν χέρια και μπορούσαν να ζωγραφίσουν, θα παρίσταναν τους θεούς τους «βοδινούς».
Αρχαίο κείμενο:
Εκ γαίης γαρ πάντα και εις γην πάντα τελευτά.
Μετάφραση:
Όλα από την γη προέρχονται και όλα εκεί καταλήγουν.
Αρχαίο κείμενο:
Γη και ύδωρ πάντα έσθ’ όσα γίνονται ηδέ φύονται.
Μετάφραση:
Χώμα και νερό είναι όλα όσα γεννιούνται και φυτρώνουν.
9. ΠΑΡΜΕΝΙΔΗΣ Ο ΕΛΕΑΤΗΣ (τέλη του 6ου αιώνα π.Χ.)
Ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος. Γεννήθηκε στην Ελέα της Μεγάλης Ελλάδας στα τέλη του 6ου αι. π.Χ., σε ένα περιβάλλον επηρεασμένο από τις απόψεις του Πυθαγόρα και του Ξενοφάνη. Θεωρείται η πλέον πρωτότυπη μορφή της προσωκρατικής σκέψης. Σε αντίθεση με τους Ίωνες φυσιολόγους δεν αναζητά την ενότητα του κόσμου σε μια φυσική ουσία, αλλά στην ίδια την «οντότητα» των πραγμάτων που μας περιβάλλουν, στο είναι όλων των όντων και όλων των πραγμάτων.
Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:
«ΓΝΩΜΙΚΑ»
Αρχαίο κείμενο:
Κριτήριον τὸν λόγον, τὰς αἰσθήσεις μὴ ἀκριβεῖς ὑπάρχειν.
Μετάφραση:
Κριτήριον νὰ εἶναι ἡ λογική, διότι οἱ αἰσθήσεις παραπλανοῦν.
10. ΦΩΚΥΛΙΔΗΣ Ο ΜΙΛΗΣΙΟΣ (τέλη 6ου αιώνα – αρχές 5ου αιώνα π.Χ.)
Ήταν ελεγειακός ποιητής που ασχολήθηκε αποκλειστικά με την σύνταξη γνωμικών (ηθικοί κανόνες) σε εξάμετρα που προτάσσονταν πάντα η φράση «Καί τόδε Φωκίδεῳ» και γι΄ αυτό ονομάσθηκε και γνωμικός ποιητής. Τα γνωμικά που έγραψε δεν διασώζονται ως ολοκληρωμένο έργο αλλά είναι διάσπαρτα σε αναφορές άλλων συγγραφέων. Μαζί με τον σύγχρονό του Δημόδοκο από την Λέρο αλληλοπειράζονταν με στίχους.
Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:
«ΓΝΩΜΙΚΑ»
Αρχαίο κείμενο:
Γνήσιός ειμι φίλος, και τον φίλον ως φίλον οίδα,
τους δε κακούς διόλου πάντας αποστρέφομαι
ουδένα θωπεύω προς υπόκρισιν. ούς δ' άρα τιμώ,
τούτους εξ αρχής μέχρι τέλους αγαπώ.
Μετάφραση:
Γνήσιος είμαι φίλος, και τον φίλον ως φίλον τον γνωρίζω,
τους δε κακούς όλους, τους αποστρέφομαι,
κανέναν δεν κολακεύω. Αυτούς δε που τιμώ,
αυτούς δε εξ αρχής μέχρι τέλους αγαπώ.
Αρχαίο κείμενο:
Ανήρ δ’ άλλα κέκευθεν ενί φρεσίν, άλλα δε βάζει.
Μετάφραση:
Ο άνθρωπος άλλα έχει κρυμμένα στο μυαλό του και άλλα λέει.
Αρχαίο κείμενο:
Μισώ τον άνδρα τον διπλούν πεφυκότα, χρηστόν λόγοισι, πολέμιον δε τοις τρόποις.
Μετάφραση:
Μισώ τον διπρόσωπο που είναι αγαθός στα λόγια αλλά εχθρικός στις πράξεις.
Αρχαίο κείμενο:
Aρχόμενον το κακόν κόπτειν.
Μετάφραση:
Σταμάτα το κακό στην αρχή.
****************
Πηγές:
https://el.wikipedia.org
http://g-pribas.pblogs.gr
http://www.gnomikologikon.gr
https://www.sansimera.gr
http://www.ekivolos.gr
http://poihsh-logotexnia.blogspot.gr
http://maronas480.blogspot.gr
https://codigopgt.wordpress.com/tag/grecia/
http://lamelancoliadelosrios.blogspot.gr
https://aixmi.wordpress.com
https://www.nlm.nih.gov/hmd/greek/popup/27_pythagoras.html
http://lambchow.com
http://www.sciencemag.org