ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ

ΑΡΧΑΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: 7^ος - 6^ος αιώνας π.Χ.

1. ΗΡΟΔΩΡΟΣ Ο ΗΡΑΚΛΕΙΩΤΗΣ (6^ος αιώνας π.Χ.)
Ήταν αρχαίος Έλληνας ιστορικός από την Ηράκλεια του Πόντου, ο οποίος εμφανίζεται να έζησε κατά την ίδια εποχή με τους ιστορικούς Εκαταίο τον Μιλήσιο και Φερεκύδη τον Σύρο, στο δεύτερο μισό του 6ου αιώνα π.Χ. Ο Ηρόδωρος έγραψε ένα έργο σχετικά με την μυθολογία και λατρεία του Ηρακλή, το οποίο επίσης περιείχε και ένα αριθμό από ιστορικές και γεωγραφικές πληροφορίες, και θεωρείται πως ήταν ένα αρκετά εκτεταμένο έργο. Αναφορές υπάρχουν επίσης για την ύπαρξη έργων με τίτλο Οιδίπους, Πελοπεία, και Ὀλυμπία από τον Ηρόδωρο. Δεν είναι ξεκάθαρο όμως το αν όλα αυτά ήταν ξεχωριστά έργα ή απλώς ξεχωριστές ενότητες του έργου σχετικά με τον Ηρακλή. Ωστόσο τα Ἀργοναυτικά, στο οποίο γίνονται συχνά αναφορές θεωρείται πως είναι ξεχωριστό σύγγραμα, καθώς και ξεχωριστό ήταν και το έργο σχετικά με την πόλη της Ηράκλειας.

2. ΚΑΔΜΟΣ Ο ΜΙΛΗΣΙΟΣ (6^ος αιώνας π.Χ.)
Ιστορικός και λογογράφος, γιος του Πανδίονος, ελάχιστα νεώτερος του μυθικού Ορφέα σύμφωνα με τον Σουίδα και ο πρώτος Έλληνας που έγραψε σε πεζό λόγο (μαζί με τον Φερεκύδη και τον Εκαταίο. Στο μοναδικό γνωστό του έργο το  «Κτίσις Μιλήτου», αποτελούμενο από τέσσερα βιβλία, διηγιόταν την παλαιότερη ιστορία της Μιλήτου και της ευρύτερης περιοχής της Ιωνίας. Το έργο από πολύ νωρίς χάθηκε ολοσχερώς.

3. ΑΚΟΥΣΙΛΑΟΣ (6^ος-5^ος αιώνας π.Χ.)
Ένας από τους πρώτους Έλληνες πεζογράφους που καταγόταν από το Άργος της Βοιωτίας. Αν και συχνά συγκαταλέγεται στους πρώιμους λογογράφους (δηλαδή στους Ίωνες ιστοριογράφους του 6ου και 5ου π.Χ. αιώνα), το γραμμένο στην ιωνική διάλεκτο τρίτομο έργο του με τίτλο «Γενεηλογίαι» (ή Ἱστορίαι) είχε σχεδόν αποκλειστικά μυθολογικό περιεχόμενο.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«Ο ΚΑΙΝΕΑΣ»



Μετάφραση:

Με την Καινή, την κόρη του Ελάτου, σμίγει ο Ποσειδών. Κατόπιν επειδή αυτή δεν ήθελε να γεννήσει παιδιά ούτε από εκείνον ούτε από άλλον την κάνει ο Ποσειδών άντρα άτρωτο, που είχε τη μεγαλύτερη δύναμη από τους ανθρώπους εκείνου του καιρού. Και όταν δοκίμαζε κανείς να τον τρυπήσει με σίδερο ή χαλκό, έπεφτε πολύ εύκολα την ίδια στιγμή στα χέρια του. Και γίνεται αυτός βασιλιάς των Λαπιθών και έκανε συχνά πολέμους με τους Κενταύρους. Αυτός τώρα έστησε μια λόγχη στην αγορά και πρόσταξε να τη λογαριάζουν για θεό. Στους θεούς όμως αυτό δεν άρεσε, και σαν τον είδε ο Δίας να κάνει αυτά που έκανε, τον απειλεί και στέλνει εναντίον του τους Κενταύρους. Και εκείνοι τον χτυπούν και τον ρίχνουν χάμω όπως ήταν όρθιος, και τον χώνουν στη γη και βάζουν από πάνω ένα βράχο για μνήμα, και πεθαίνει.

(μετάφραση Σταύρος Τσιτσιρίδης)


4. ΕΚΑΤΑΙΟΣ Ο ΜΙΛΗΣΙΟΣ (560/550-476 π.Χ.)
Γιος του Ηγησάνδρου, γεννήθηκε στην Μίλητο και πέθανε μάλλον πριν από το 480 π.Χ. Έζησε κατά τα χρόνια της βασιλείας του Δαρείου, που διαδέχθηκε στην εξουσία τον Καμβύση το Β'. Ο Εκαταίος αντιλήφθηκε πως μόνο η παράθεση του μεγάλου πλήθους των πληροφοριών του με βάση τον χρόνο θα καθιστούσε το έργο του περισσότερο χρήσιμο στο αναγνωστικό κοινό. Έτσι, συνέταξε σε τέσσερα βιβλία τις «Γενεαλογίες», ένα έργο στο οποίο συγκέντρωσε και έβαλε σε τάξη όλες τις τότε γνωστές δοξασίες για τους μυθικούς ήρωες. Έγραψε στην ιωνική διάλεκτο και είναι φανερό από τα αποσπάσματα που διασώθηκαν πως αγαπούσε ιδιαίτερα την έρευνα που αποσκοπούσε στην ανακάλυψη νέων πληροφοριών.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΕΣ»



(μετάφραση Θ. Κ. Στεφανόπουλος)


ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: 5^ος - 4^ος αιώνας π.Χ.

5. ΞΑΝΘΟΣ Ο ΛΥΔΟΣ (5^ος αιώνας π.Χ.)
Ήταν εξελληνισμένος λογογράφος καταγόμενος σύμφωνα με τον Σουίδα από τις Σάρδεις της Μικράς Ασίας (πληροφορία που αμφισβητείται όμως από τον Στράβωνα). Από το έργο του διεσώθησαν ελάχιστα μόνον αποσπάσματα.

6. ΕΥΓΕΩΝ Ο ΣΑΜΙΟΣ (5^ος αιώνας π.Χ.)
Ήταν ένας από τους αρχαιότερους Έλληνες λογογράφους. Σύμφωνα με τον Διονύσιο τον Αλικαρνασσέα έζησε προ του Πελοποννησιακού πολέμου. Έγραψε ένα έργο με τίτλο «Ὥροι Σαμίων» στο οποίο αφηγείτο την ιστορία και τους μύθους της νήσου Σάμου. Διεσώθησαν τρία μόνον αποσπάσματα.

7. ΙΠΠΥΣ Ο ΡΥΓΙΝΟΣ (5^ος αιώνας π.Χ.)
Ο καταγόμενος από το Ρήγιο της Ιταλίας λογογράφος Ίππυς έζησε τα χρόνια του Πελοποννησιακού πολέμου (5ος π.Χ. αιώνας) και μπορεί να θεωρηθεί ο αρχαιότερος ιστορικός της Μεγάλης Ελλάδος. Έγραψε, σύμφωνα με το λεξικό Σούδα, τα έργα  «Σικελικές πράξεις» (επιτομή των οποίων κυκλοφόρησε αργότερα κάποιος Μύης), «Κτίσις Ιταλίας», «Σικελικά», «Χρονικά» και «Αργολικά». Από τα έργα αυτά διασώθηκε ένας μικρός μόνον αριθμός αποσπασμάτων.

8. ΔΗΙΟΧΟΣ Ο ΠΡΟΚΟΝΝΗΣΙΟΣ (5^ος αιώνας π.Χ.)
Ήταν Ίωνας λογογράφος από την Προκόννησο. Έζησε σύμφωνα με τον Διονύσιο τον Αλικαρνασσέα προ του Πελοποννησιακού πολέμου κατα πάσα πιθανότητα. Για την ζωή του δεν γνωρίζουμε τίποτα και για το έργο του ελάχιστα πράγματα. Φαίνεται πως έγραψε το έργο με τίτλο «Περί Κυζίκου» ένα χρονικό της πόλης αυτής και της Βιθυνίας γενικότερα, όπου διηγιότανε και τα περιστατικά της Αργοναυτικής εκστρατείας που έλαβαν χώρα στη περιοχή.

9. ΚΤΗΣΙΑΣ (5^ος-4^ος αιώνας π.Χ.)
Ήταν γιατρός, ιστορικός και συγγραφέας από την Κνίδο. Ο πατέρας του ονομαζόταν Κτησίαρχος ή Κτησίοχος. Σύμφωνα με τον Γαληνό, ο Κτησίας υπήρξε σύγχρονος και συγγενής του Ιπποκράτους. Ο Κτησίας συνέγραψε πραγματείες για ποταμούς και επί των περσικών εσόδων, για την Ινδία (τα «Ινδικά», με πολλές μυθικές ιστορίες, που αξίζει στον βαθμό που μας πληροφορεί για το τι πίστευαν οι Πέρσες για τους Ινδούς), και μία ιστορία της Ασσυρίας και της Περσίας σε 23 βιβλία, τα «Περσικά», γραμμένα στην ιωνική διάλεκτο. Τα ιατρικά συγγράμματα του Κτησία διασώζονταν ως την εποχή του Γαληνού, ενώ διασώζεται απόσπασμα περί του ελλεβόρου από τον Ορειβάσιο.

10. ΑΝΤΙΟΧΟΣ Ο ΣΥΡΑΚΟΥΣΙΟΣ (τέλη του 5^ου αιώνα π.Χ.)
Γιος του Ξενοφάνη, (αναφέρεται και ως Ἀντίοχος ὁ Ξενοφάνους) ήταν ιστορικός του τέλους του 5ου π.Χ. αιώνα, σύγχρονος του Θουκυδίδη. Για την ζωή του δεν γνωρίζουμε τίποτε άλλο. Το έργο του πάντως εκτιμήθηκε κατά την αρχαιότητα για την σαφήνειά του και αποτέλεσε αναφορά και πηγή πληροφοριών για μεταγενέστερους ιστορικούς, όπως ο Στράβων και ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς. Αν και Δωριεύς ο ίδιος, έγραψε σε ιωνική διάλεκτο την ιστορία της Σικελίας (Σικελικών ιστορία) και της Ιταλίας (Περί Ιταλίας ή Ιταλίας οικισμός), έργα που έχουν χαθεί πλην μερικών αποσπασμάτων. Το έργο του μνημονεύεται επίσης από τον Παυσανία, τον Κλήμη τον Αλεξανδρέα, τον Στέφανο τον Βυζάντιο και τον Ησύχιο.

11. ΗΡΟΔΟΤΟΣ (485-421 π.Χ.)
Ήταν αρχαίος Έλληνας ιστορικός, περιηγητής, και γεωγράφος. Ο Ηρόδοτος γεννήθηκε στην Αλικαρνασσό (σημερινό Μπρόντρουμ, Τουρκία) εξ ου αποκαλούμενος "ο Αλικαρνασσεύς". Το μόνο έργο που έχει συγγράψει φαίνεται να είναι οι Ιστορίαι (αρχ. ελλ. Ἱστορίαι). Οι Αλεξανδρινοί μελετητές την χώρισαν σε εννέα βιβλία και έδωσαν στο καθένα το όνομα μιας από τις εννέα Μούσες.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΙΣΤΟΡΙΑΙ 2»


Μετάφραση:

Για την Αίγυπτο όμως πρόκειται να μιλήσω δια μακρών, επειδή από οποιαδήποτε άλλη χώρα αυτή διαθέτει τα περισσότερα θαυμαστά πράγματα, και τα έργα της υπερβαίνουν κάθε περιγραφή σε σύγκριση με τις άλλες χώρες· για τους παραπάνω λόγους θα πω περισσότερα σχετικά με αυτήν. Μαζί με το ξεχωριστό κλίμα τους, που είναι διαφορετικό, και με την φύση του ποταμού τους, που είναι αλλιώτικη από των άλλων ποταμών, οι Αιγύπτιοι έχουν θεσπίσει και όλα σχεδόν τα ήθη και τα έθιμά τους αντίθετα με των άλλων ανθρώπων· στους Αιγύπτιους, οι γυναίκες πηγαίνουν στην αγορά, αυτές κάνουν το λιανεμπόριο, ενώ οι άνδρες μένουν στο σπίτι και υφαίνουν· και ενώ οι άλλοι άνθρωποι υφαίνουν σπρώχνοντας το υφάδι προς τα επάνω, οι Αιγύπτιοι το σπρώχνουν προς τα κάτω. Τα φορτία οι άνδρες τα κουβαλούν στο κεφάλι τους, οι γυναίκες στους ώμους. Οι γυναίκες ουρούν ορθές, οι άνδρες καθιστοί. Οι Αιγύπτιοι αποπατούν μέσα στα σπίτια τους, αλλά τρώνε έξω στους δρόμους, με το επιχείρημα ότι οι αισχρές ανάγκες πρέπει να γίνονται κρυφά, αλλά οι μη αισχρές φανερά. Ιέρειες δεν υπάρχουν καθόλου, ούτε για θεούς ούτε για θεές: όλων των θεοτήτων οι ιερείς, αρσενικών και θηλυκών, είναι άνδρες. Τα αγόρια δεν είναι υποχρεωμένα να τρέφουν τους γονείς τους, αν δεν το θέλουν, αλλά τα κορίτσια είναι υποχρεωμένα, έστω και αν δεν το θέλουν.
Στους άλλους τόπους οι ιερείς των θεών αφήνουν μακριά τα μαλλιά τους, στην Αίγυπτο ξυρίζονται. Στους άλλους ανθρώπους συνηθίζεται, όταν υπάρχει πένθος, οι στενοί συγγενείς να κόβουν τα μαλλιά τους, ενώ οι Αιγύπτιοι ξυρισμένοι τον άλλο καιρό, μόλις πεθάνει κανείς, αφήνουν να μεγαλώνουν οι τρίχες στο κεφάλι και στα γένεια τους. Οι άλλοι άνθρωποι ζουν χωριστά από τα ζώα, οι Αιγύπτιοι ζουν μαζί με τα ζώα. Οι άλλοι τρέφονται με σιτάρι και κριθάρι, αλλά για τους Αιγυπτίους είναι μεγάλη ντροπή να τρώει κανείς τέτοια πράγματα: οι ίδιοι σιτίζονται με ασπροσίταρο, αυτό που άλλοι το λένε ασπροκαλάμποκο. Την ζύμη την ζυμώνουν με τα πόδια, αλλά τον πηλό με τα χέρια, και την κοπριά την φυλάνε. Τα γεννητικά τους όργανα οι άλλοι άνθρωποι τα αφήνουν όπως είναι καμωμένα, ενώ οι Αιγύπτιοι μόνο, καθώς και όσοι πήραν απ᾽ αυτούς την συνήθεια, κάνουν περιτομή. Το ρούχο των ανδρών αποτελείται από δυο κομμάτια, των γυναικών από ένα. Τους κρίκους και τα σχοινιά με τα πανιά οι άλλοι άνθρωποι τα δένουν απ᾽ έξω, οι Αιγύπτιοι από μέσα. Οι Έλληνες γράφουν τα γράμματα και κάνουν τους λογαριασμούς φέρνοντας το χέρι από τα αριστερά προς τα δεξιά, οι Αιγύπτιοι από τα δεξιά προς τα αριστερά· μολοντούτο, οι Αιγύπτιοι λένε ότι οι ίδιοι γράφουν προς τα δεξιά και οι Έλληνες προς τα αριστερά. Οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούν δύο ειδών γράμματα, που λέγονται τα πρώτα ιερά, τα δεύτερα δημώδη.
Καθώς είναι περισσότερο θεοφοβούμενοι από όλους τους ανθρώπους, οι Αιγύπτιοι ακολουθούν τούτα τα έθιμα, πίνουν από χάλκινα ποτήρια που τα καθαρίζουν κάθε μέρα, και τούτο δεν το κάνουν μόνο μερικοί, αλλά όλοι γενικά. Φορούν λινά ρούχα, πάντοτε φρεσκοπλυμένα, και αυτό είναι κάτι που το φροντίζουν πολύ. Και την περιτομή στα γεννητικά τους όργανα για λόγους καθαριότητας την κάνουν, επειδή προτιμούν να είναι καθαροί παρά κόσμιοι. Όσο για τους ιερείς, μέρα παρά μέρα, ξυρίζουν όλο τους το σώμα ώστε να μην πιάνουν ούτε ψείρες ούτε κανένα άλλο βρωμερό ζωύφιο ενώ υπηρετούν τους θεούς. Οι ιερείς φορούν μονοκόμματο λινό ρούχο και σανδάλια από πάπυρο· δεν τους επιτρέπεται να φορούν ούτε άλλο ρούχο ούτε άλλα ποδήματα. Πλένονται με κρύο νερό δυο φορές την ημέρα και δυο φορές την νύχτα. Τηρούν και άλλα θρησκευτικά έθιμα, αμέτρητα, που λέει ο λόγος. Έχουν όμως και ευεργετήματα που δεν είναι λίγα: δεν καταναλώνουν ούτε ξοδεύουν τίποτε από το έχει τους, αλλά τους μαγειρεύουν ιερή τροφή, κάθε μέρα δίνουν στον καθένα τους άφθονο βοδινό κρέας και κρέας από χήνα, τους δίνουν μάλιστα και κρασί από σταφύλι. Ψάρια δεν τους επιτρέπεται να τρώνε. Κουκιά οι Αιγύπτιοι δεν σπέρνουν στον τόπο τους, και όσα φυτρώνουν, δεν τα τρώνε ούτε ωμά ούτε μαγειρεμένα· οι ιερείς μάλιστα δεν θέλουν ούτε στα μάτια τους να τα βλέπουν, επειδή θεωρούν ότι τα όσπρια αυτά δεν είναι αγνά. Τον κάθε Θεό δεν τον υπηρετεί ένας ιερέας αλλά πολλοί, και απ᾽ αυτούς ο ένας είναι ο αρχιερέας· όταν κάποιος πεθάνει, τον αντικαθιστά ο γιος του.
Οι Αιγύπτιοι θεωρούν ότι οι ταύροι ανήκουν στον Έπαφο, και γι᾽ αυτό τους υποβάλλουν στην ακόλουθη εξέταση: αν δουν ότι υπάρχει απάνω στον ταύρο έστω και μία μαύρη τρίχα, τότε θεωρούν ότι το ζώο δεν είναι αγνό. Την εξέταση αυτή την κάνει ένας από τους ιερείς, ειδικά ταγμένος, που ψάχνει το ζώο και ορθό και ξαπλωμένο, και που του τραβάει έξω τη γλώσσα για να δει αν είναι καθαρή από ορισμένα σημάδια για τα οποία θα κάνω λόγο σε άλλο σημείο. Ο ιερέας εξετάζει επίσης τις τρίχες της ουράς αν είναι φυσιολογικά φυτρωμένες. Και αν ο ταύρος βρεθεί καθαρός από όλα τούτα, ο ιερέας τον σημαδεύει τυλίγοντάς του πάπυρο γύρω στα κέρατα, ύστερα του βάζει το χώμα το ειδικό για το σημάδεμα, που το σφραγίζει με το δαχτυλίδι του, και τότε παίρνουν τον ταύρο. Όποιος θυσιάσει ασημάδευτον ταύρο, τιμωρείται με θάνατο.

(μετάφραση Λ. Ζενάκος)


«ΙΣΤΟΡΙΑΙ 3»



Μετάφραση:

Όταν ωστόσο καταλάγιασε η φασαρία και πέρασαν πέντε ημέρες, αυτοί που είχαν επαναστατήσει κατά των Μάγων, έκαναν συμβούλιο για την κατάσταση γενικά, και ειπώθηκαν τότε λόγια που μερικοί Έλληνες τα βρίσκουν απίστευτα, αλλά που είναι γεγονός ότι ειπώθηκαν. Ο Οτάνης πρότεινε να ανατεθούν οι δημόσιες υποθέσεις σε όλους τους Πέρσες μαζί, λέγοντας τα εξής: «Εγώ πιστεύω ότι δεν πρέπει πια να γίνει μονάρχης ένας από εμάς: αυτό δεν είναι ούτε ευχάριστο ούτε καλό. Γιατί είδατε πού έφθασε η αλαζονεία του Καμβύση, δοκιμάσατε και την αλαζονεία του Μάγου. Πώς λοιπόν μπορεί να είναι κάτι πρόσφορο η μοναρχία, όπου επιτρέπεται στον ανεύθυνο να κάνει αυτά που θέλει; Σίγουρα, ακόμη και ο καλύτερος απ᾽ όλους τους ανθρώπους, αν αποκτήσει τέτοια εξουσία, θα πάψει πια να σκέπτεται με τον ίδιο τρόπο. Από τα αγαθά που έχει στα χέρια του, γεννιέται μέσα του η αλαζονεία, και όσο για τον φθόνο, είναι έμφυτος στον άνθρωπο από την αρχή. Και όποιος έχει αυτά τα δύο, έχει ό,τι κακό υπάρχει· μπουχτισμένος όπως είναι, κάνει ένα σωρό ατασθαλίες, άλλες από αλαζονεία, άλλες από φθόνο. Και μολονότι ο τύραννος δεν θα έπρεπε βέβαια να νιώθει φθόνο αφού έχει όλα τα αγαθά, φέρνεται μολοντούτο στους πολίτες αντίθετα: ζηλεύει δηλαδή τους καλύτερους που ζουν και υπάρχουν, και χαίρεται με τους χειρότερους πολίτες, και είναι μοναδικός να παραδέχεται τις συκοφαντίες. Αλλά το πιο άβολο απ᾽ όλα είναι τούτο: όταν του δείχνει κανείς τον θαυμασμό του συγκρατημένα, ο τύραννος δυσανασχετεί επειδή δεν τον αγαπούν πολύ· και όταν του δείχνουν πολλή αγάπη, δυσανασχετεί ότι τον κολακεύουν. Ας πω όμως τα σπουδαιότερα: ο τύραννος ανατρέπει τους πατροπαράδοτους νόμους, βιάζει τις γυναίκες, σκοτώνει ανθρώπους χωρίς δίκη. Αλλά η λαϊκή εξουσία πρώτα πρώτα έχει το καλύτερο όνομα: ισονομία, κι έπειτα δεν κάνει τίποτε απ᾽ όσα κάνει ο μονάρχης· τα αξιώματά της απονέμονται με κλήρο, έχει υπεύθυνη κυβέρνηση, και τις αποφάσεις όλες τις παρουσιάζει μπροστά στο λαό. Κάνω λοιπόν την πρόταση ν᾽ αφήσουμε κατά μέρος την μοναρχία και ν᾽ αναθέσουμε την εξουσία στον λαό -γιατί στον λαό βρίσκεται το παν». Αυτήν λοιπόν την πρόταση έκανε ο Οτάνης.
Ο Μεγάβυξος ωστόσο συμβούλευσε να αναθέσουν την εξουσία σε ολιγαρχία και είπε τα εξής: «Όσα είπε ο Οτάνης για την κατάργηση της τυραννίδας, είναι σαν να τα είπα και του λόγου μου, αλλά αυτό που πρότεινε, να αναθέσουμε τη διακυβέρνηση στον λαό, δεν είναι η καλύτερη γνώμη· γιατί δεν υπάρχει τίποτε πιο αστόχαστο και πιο αλαζονικό από το αχρείο πλήθος. Είναι πράγματι πέρα για πέρα απαράδεκτο, άνθρωποι που ζητούν να γλυτώσουν από την αλαζονεία του τυράννου, να πέσουν στην αλαζονεία του ασυγκράτητου όχλου. Γιατί ο τύραννος ό,τι κάνει, το κάνει εν γνώσει του, ενώ στον όχλο δεν υπάρχει ούτε γνώση. Άλλωστε, πώς να έχει γνώση ο όχλος που ούτε διδάχτηκε ποτέ κανένα καλό ούτε το είδε από μόνος του, και ρίχνεται με τα μούτρα στα δημόσια πράγματα, χωρίς μυαλό, όμοιος με ποτάμι που ξεχειλίζει; Την δημοκρατία λοιπόν ας την εφαρμόσουν όσοι μελετούν κακό για τους Πέρσες· εμείς όμως ας διαλέξουμε μια ομάδα από τους καλύτερους και ας τους αναθέσουμε την κυβέρνηση· ανάμεσά τους άλλωστε θα είμαστε κι εμείς, και είναι φυσικό οι καλύτεροι άνθρωποι να παίρνουν τις καλύτερες αποφάσεις». Αυτήν λοιπόν την πρόταση έκανε ο Μεγάβυξος, και τρίτος διατύπωσε την γνώμη του ο Δαρείος λέγοντας τα εξής:
«Τα όσα είπε ο Μεγάβυξος σχετικά με τον όχλο, εμένα μου φαίνεται ότι σωστά τα είπε· αλλά τα σχετικά με την ολιγαρχία δεν τα είπε σωστά. Γιατί αν έχουμε μπροστά μας αυτά τα τρία πράγματα και αν υποθέσουμε ότι και τα τρία είναι τα καλύτερα στο είδος τους, η καλύτερη δημοκρατία και ολιγαρχία και ο καλύτερος μονάρχης, εγώ υποστηρίζω ότι ο μονάρχης υπερτερεί κατά πολύ. Γιατί τίποτε καλύτερο δεν μπορεί να υπάρξει από τον ένα και μοναδικό άντρα που είναι ο καλύτερος: ακολουθώντας παρόμοια γνώμη, δηλαδή την καλύτερη, θα κυβερνά τον λαό χωρίς ψεγάδι, ενώ με αυτόν τον τρόπο θα κρύβονται όσο γίνεται καλύτερα τα σχέδια τα σχετικά με τους εχθρούς. Στην ολιγαρχία όμως, ανάμεσα στους πολλούς που φροντίζουν για το καλό του λαού, συχνά γεννιούνται έχθρες δυνατές· γιατί ο καθένας θέλει να είναι ο πρώτος και να νικούν οι γνώμες του, και έτσι φτάνουν σε μεγάλες έχθρες αναμεταξύ τους, και από τις έχθρες προκαλούνται κινήματα και από τα κινήματα σκοτωμοί και από τους σκοτωμούς φτάνουμε στην μοναρχία, πράγμα που δείχνει πόσο ανώτερη είναι η μοναρχία. Όταν πάλι κυβερνάει ο λαός, είναι αδύνατο να μην δημιουργηθεί φαυλότητα· και όταν δημιουργηθεί φαυλότητα στα δημόσια πράγματα, δεν δημιουργούνται έχθρες ανάμεσα στους φαύλους αλλά ισχυρές φιλίες· γιατί οι φαύλοι των δημοσίων πραγμάτων τα κάνουν πλακάκια στις λοβιτούρες τους. Και η κατάσταση αυτή συνεχίζεται ώσπου κάποιος υπερασπιστής του λαού να εμφανιστεί και να τους καταργήσει· και για τον λόγο αυτό ο λαός τον περιβάλλει με θαυμασμό, και μέσα στον θαυμασμό, αυτός αναδεικνύεται μονάρχης· έτσι, με την περίπτωσή του, το αποδείχνει και αυτός ότι η μοναρχία είναι η καλύτερη. Και για να μην λέμε πολλά, εμάς πούθε μας ήρθε η ελευθερία και ποιος μας την έδωσε; Η δημοκρατία άραγε, η ολιγαρχία ή η μοναρχία; Έχω λοιπόν την γνώμη, αφού ένας και μόνο άνθρωπος μας απελευθέρωσε, να μείνουμε στα ίδια, και χώρια απ᾽ αυτό, να μην καταργήσουμε νόμους πατροπαράδοτους που είναι πρώτης τάξεως· γιατί αυτό δεν θα ήταν καλό».

(μετάφραση Ηλίας Σπυρόπουλος)


«ΙΣΤΟΡΙΑΙ 7»

Μετάφραση:

Στους Έλληνες που ήταν στις Θερμοπύλες ο μάντης Μεγιστίας, εξετάζοντας τα εντόσθια ενός ζώου, είπε ότι μαζί με την αυγή θα ερχόταν ο θάνατός τους. Ύστερα μερικοί αυτόμολοι τους είπαν πως οι Πέρσες τους περικύκλωναν. Τους το είπαν όταν ήταν ακόμη νύχτα και τρίτοι ήρθαν να τους το πουν στρατιώτες, που ήσαν σκοποί στα υψώματα την ώρα που χάραζε η μέρα. Τότε οι Έλληνες έκαναν σύσκεψη και οι γνώμες διχάστηκαν. Άλλοι δεν ήθελαν να εγκαταλείψουν την θέση τους και άλλοι είχαν την αντίθετη γνώμη. Μετά την σύσκεψη χωρίστηκαν. Άλλοι έφυγαν και πήγαν ο καθένας στην πολιτεία του και άλλοι με τον Λεωνίδα ετοιμάστηκαν να μείνουν. Λένε ότι ο ίδιος ο Λεωνίδας τους έδιωξε για να μην σκοτωθούν, αλλά γι᾽ αυτόν και τους άλλους Σπαρτιάτες που ήσαν εκεί θα ήταν ατιμωτικό να εγκαταλείψουν την θέση, που είχαν έρθει να φρουρήσουν. Η γνώμη την οποία εγώ ασπάζομαι είναι η ακόλουθη: ο Λεωνίδας, όταν είδε πόσο απρόθυμοι ήσαν οι σύμμαχοι και πόσο δεν ήθελαν να ριψοκινδυνέψουν μαζί του, έδωσε διαταγή να φύγουν, έκρινε όμως πως θα ήταν ατιμωτικό να φύγει ο ίδιος. Μένοντας εξασφάλιζε μεγάλη δόξα για τον εαυτό του και δεν προκαλούσε καμιά βλάβη στην τύχη της Σπάρτης. Και πράγματι, όταν οι Σπαρτιάτες είχαν ζητήσει χρησμό για τον πόλεμο αυτόν που μόλις είχε αρχίσει, η Πυθία τους είχε πει ότι ή η πολιτεία τους θα κυριευόταν από τους βαρβάρους ή θα σκοτωνόταν ο βασιλιάς τους.[...]

[...]Ο Ξέρξης, αφού έκανε σπονδές όταν ανέτειλε ο ήλιος, περίμενε να γεμίσει η αγορά και τότε να εξαπολύσει την επίθεσή του. Αυτό τον είχε συμβουλέψει ο Εφιάλτης, γιατί η κάθοδος από το βουνό είναι συντομότερη και πολύ λιγότερος ο δρόμος παρά αν ανέβει κανείς κάνοντας γύρο. Οι βάρβαροι που ήταν με τον Ξέρξη, έκαναν επίθεση και οι Έλληνες με τον Λεωνίδα έκαναν έξοδο θανάτου και προχώρησαν πολύ πιο έξω από την στενωπό, προς το φαρδύτερο μέρος του αυχένα. Τις προηγούμενες μέρες φύλαγαν το τείχος και πολεμούσαν μέσα στα στενά, αλλά τώρα πολεμούσαν έξω από τα στενά και έπεφτε αμέτρητο πλήθος βαρβάρων, γιατί πίσω τους οι αρχηγοί των μονάδων τούς ανάγκαζαν με μαστίγια να προχωρούν όλο και πιο μπροστά. Πολλοί απ᾽ αυτούς έπεφταν στη θάλασσα και πνίγονταν και πολλοί περισσότεροι καταπατιόνταν ζωντανοί από τους άλλους. Κανείς δεν νοιαζόταν για όποιον σκοτωνόταν. Ξέροντας πως τους περιμένει ο θάνατος από εκείνους που τους είχαν κυκλώσει από το βουνό, οι Έλληνες πολεμούσαν με την μεγαλύτερη παλικαριά εναντίον των βαρβάρων, μη λογαριάζοντας τον κίνδυνο.
Των περισσοτέρων γρήγορα έσπασαν τα δόρατά τους, αλλά πολεμούσαν τους Πέρσες με τα σπαθιά. Στην μάχη απάνω έπεσε ο Λεωνίδας που πολέμησε πάρα πολύ γενναία και μαζί του πολλοί ονομαστοί Σπαρτιάτες που τα ονόματά τους, επειδή φάνηκαν άξιοι, τα έμαθα, καθώς και τα ονόματα των τριακοσίων. Και από τους Πέρσες έπεσαν πολλοί και ονομαστοί. Ανάμεσά τους δύο γυιοι του Δαρείου, ο Αβροκόμης και ο Υπεράνθης που τους είχε γεννήσει η Φραταγούνη, κόρη του Αρτάνη.[...]

[...]Δύο αδελφοί του Ξέρξη σκοτώθηκαν πολεμώντας γύρω από τον νεκρό του Λεωνίδα. Γινόταν πεισματική μάχη ανάμεσα σε Πέρσες και Έλληνες που μπόρεσαν, αφού απώθησαν τέσσερις φορές τους βαρβάρους, να πάρουν τον νεκρό του Λεωνίδα. Η μάχη εξακολούθησε έως ότου έφτασαν οι Πέρσες που ήσαν με τον Εφιάλτη. Όταν το ένιωσαν οι Έλληνες, άλλαξε η όψη της μάχης. Υποχώρησαν στο πιο στενό μέρος, πέρασαν μέσα στο τείχος και πήγαν και πήραν θέση όλοι εκτός από τους Θηβαίους, στον μικρό λόφο που βρίσκεται στην είσοδο, όπου σήμερα είναι το πέτρινο λιοντάρι, μνημείο του Λεωνίδα. Σ᾽ εκείνο το μέρος πολεμώντας με τα μαχαίρια τους, που τους είχαν μείνει, και με τα χέρια και με τα δόντια, τους σκότωσαν οι βάρβαροι ρίχνοντας βέλη, άλλοι καθώς έρχονταν από το τείχος που γκρέμισαν και άλλοι καθώς τους είχαν κυκλώσει από παντού.

(μετάφραση Άγγελος Βλάχος)


12. ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ (460-399 π.Χ.)
Ήταν αρχαίος Έλληνας ιστορικός, γνωστός για τη συγγραφή της Ιστορίας του Πελοποννησιακού Πολέμου. Ο Θουκυδίδης έζησε ως το τέλος του πολέμου, όπως λέει ο ίδιος αλλά δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει τη συγγραφή του έργου. Το έργο του άσκησε μεγάλη επιρροή σε ιστορικούς και μελετάται ως σήμερα από πολιτικούς επιστήμονες, καθώς θεωρείται ο πατέρας του πολιτικού ρεαλισμού ως προσέγγιση στην μελέτη των διεθνών σχέσεων.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΙΣΤΟΡΙΑΙ 1»



Μετάφραση:

«Αλλ᾽ άλλωστε και ανεξαρτήτως τούτου νομίζομεν ότι έχομεν περισσότερον από κάθε άλλον το δικαίωμα να ψέξωμεν τους φίλους μας, τόσον μάλλον καθόσον πρόκειται περί ζωτικών μας συμφερόντων. Την σπουδαιότητα των συμφερόντων αυτών νομίζομεν ότι δεν αντιλαμβάνεσθε. Ούτε εσκέφθητε ποτέ ποίου είδους άνθρωποι είναι οι Αθηναίοι, προς τους οποίους θ᾽ αναγκασθήτε να πολεμήσετε, και πόσον πολύ, ή μάλλον πόσον εντελώς διαφορετικοί είναι από σας.Εκείνοι τωόντι είναι νεωτερισταί, ικανοί και εις ταχείαν σύλληψιν νέων σχεδίων και εις ταχείαν εκτέλεσιν των άπαξ αποφασισθέντων. Ενώ η ιδική σας ικανότης περιορίζεται εις την διατήρησιν των κεκτημένων, χωρίς τίποτε νέον να επινοήτε και χωρίς καν να φέρετε εις πέρας το απολύτως αναγκαίον.Επί πλέον, εκείνοι μεν και τολμούν υπέρ την δύναμίν των, και διακινδυνεύουν παρά τας υπαγορεύσεις της φρονήσεως, και διατηρούν την αισιοδοξίαν των εν μέσω των κινδύνων. Η ιδική σας αντιθέτως συνήθεια είναι να επιχειρήτε κατώτερα της δυνάμεώς σας, και να δυσπιστήτε και προς εκείνα ακόμη, τα οποία η σκέψις παρουσιάζει ως βέβαια, και όταν περιπέσετε εις κινδύνους, να νομίζετε ότι ουδέποτε θ᾽ απαλλαγήτε απ᾽ αυτούς.Αλλά και περαιτέρω, εκείνοι είναι ακαταπονήτως δραστήριοι, σεις είσθε αναβλητικοί, εκείνοι φίλοι των ταξειδίων, σεις αποστρέφεσθε τας αποδημίας. Διότι εκείνοι μεν θεωρούν τα ταξείδια ως μέσον αυξήσεως του πλούτου των, ενώ σεις φοβείσθε ότι διά νέων επιχειρήσεων ημπορείτε να διακινδυνεύσετε και τα ήδη υπάρχοντα.Οσάκις νικήσουν τους εχθρούς των, ωθούν την εκμετάλλευσιν μέχρι του ακροτάτου δυνατού σημείου, και οσάκις νικηθούν, υποχωρούν όσον το δυνατόν ολιγώτερον.Μεταχειρίζονται τα σώματά των εις την υπηρεσίαν της πατρίδος, ως να ήσαν εντελώς ξένα και όχι ιδικά των, το πνεύμα των όμως θεωρούν ως το ασφαλέστερον εις την διάθεσίν των όργανον, όπως κατορθώσουν να επιτύχουν κάτι τι άξιον λόγου υπέρ αυτής.Και αν μεν δεν επιτύχουν όσα εσχεδίασαν, θεωρούν ότι έχασαν κάτι τι, το οποίον είχαν ήδη. Εάν όμως η επιχείρησίς των στεφθή υπό επιτυχίας, θεωρούν το επιτευχθὲν μικρόν, εν συγκρίσει προς ό,τι υπολείπεται ακόμη να πραχθή. Αλλ᾽ εάν τυχόν αποτύχη καμία των επιχείρησις, αναπληρώνουν το έλλειμμα διὰ της συλλήψεως νέων αμέσως ελπίδων. Διότι εις μόνους αυτούς συμβαίνει ώστε πραγματοποίησις καί επιθυμία, οσάκις συλλαμβάνουν εν σχέδιον, να συμπίπτουν εις εν και το αυτό, ως εκ της ταχύτητος, με την οποίαν επιχειρούν τ᾽ αποφασισθέντα.Αυτός είναι ο πλήρης μόχθων και κινδύνων σκοπός, υπέρ του οποίου αγωνίζονται καθ᾽ όλην των την ζωήν. Και απολαμβάνουν ελάχιστα τα υπάρχοντα, διότι διαρκώς επιζητούν ν᾽ αποκτήσουν περισσότερα. Η εκτέλεσις του καθήκοντος αποτελεί δι᾽ αυτούς την μόνην εορτήν, και θεωρούν την ησυχίαν της απραξίας ως μεγαλυτέραν συμφοράν παρά την επίπονον δράσιν.Ώστε την αλήθειαν θα έλεγε κανείς, εάν συγκεφαλαιώνων ήθελεν είπει περί αυτών ότι εγεννήθησαν, όπως ούτε οι ίδιοι μένουν ήσυχοι, ούτε τους άλλους αφήνουν ησύχους».

(μετάφραση Ελευθέριος Βενιζέλος)


«ΙΣΤΟΡΙΑΙ 3»

Αρχαίο κείμενο:



Μετάφραση:

«Και άλλοτε πολλάκις μου εδόθη αφορμή εις το παρελθόν ν᾽ αντιληφθώ ότι αι δημοκρατίαι είναι ανίκανοι να άρχουν επί ξένων λαών, αλλά προ πάντων σήμερον, όταν βλέπω την μεταμέλειάν σας διά την περί Μυτιληναίων απόφασιν.Διότι, επειδή συνηθίσατε εις τον καθημερινόν βίον, ούτε να φοβήσθε, ούτε να επιβουλεύεσθε οι μεν τους δε, συμπεριφέρεσθε και προς τους συμμάχους επί τη βάσει των ιδίων αρχών, και οσάκις περιπίπτετε εις σφάλματα, είτε παραπειθόμενοι από τα επιχειρήματά των, είτε ενδίδοντες απέναντί των από οίκτον, δεν αντιλαμβάνεσθε ότι η αδυναμία σας αυτή αποβαίνει επικίνδυνος διά σας, χωρίς να σας εξασφαλίζη την ευγνωμοσύνην των συμμάχων. Ούτε συλλογίζεσθε ότι η ηγεμονία σας είναι εξουσία δεσποτική, ασκουμένη επί ανθρώπων, οι οποίοι σας επιβουλεύονται και υπόκεινται άκοντες εις την εξουσίαν σας. Οι άνθρωποι αυτοί υποτάσσονται εις σας, όχι χάριν των προς αυτούς ευεργεσιών, τας οποίας τους κάμνετε προς ιδικήν σας βλάβην, αλλ᾽ ένεκα της υπεροχής, την οποίαν σας εξασφαλίζει η δύναμίς σας και όχι η εύνοιά των.Αλλά το δεινότατον όλων θα ήτο εάν του λοιπού ουδεμία σταθερότης υπάρχη εις τας αποφάσεις μας, και αν δεν εννοήσωμεν ότι ισχυροτέρα είναι μία πόλις όταν κυβερνάται με νόμους ολιγώτερον καλούς, αλλ᾽ απαραβιάστους, παρά με νόμους καλούς, αλλά μη εφαρμοζομένους, και ότι αμάθεια, ηνωμένη με νηφαλιότητα, είναι ωφελιμωτέρα από επιτηδειότητα, συνοδευομένην από ακολασίαν, και ότι κατά κανόνα οι περισσότερον απλοί άνθρωποι είναι καλύτεροι πολίται από τους περισσότερον εξύπνους.Διότι οι τελευταίοι θέλουν όχι μόνον να φαίνονται σοφώτεροι από τους νόμους, αλλά και εις κάθε διάσκεψιν περί των δημοσίων υποθέσεων να επιβάλλουν τας γνώμας των, ως να μην επρόκειτο να παρουσιασθή ποτέ άλλο ζήτημα σπουδαιότερον, εις το οποίον να δείξουν την σοφίαν των, και συνέπεια τούτου είναι ότι οδηγούν συνήθως τας πόλεις των εις την καταστροφήν. Ενώ οι πρώτοι, επειδή δυσπιστούν προς την ιδικήν των αντίληψιν, αρκούνται να είναι αμαθέστεροι από τους νόμους, και ολιγώτερον ικανοί από τους άλλους να επικρίνουν τον λόγον καλώς ομιλήσαντος ρήτορος, και επειδή είναι αμερόληπτοι κριταί και όχι ενδιαφερόμενοι, γενικώς ευδοκιμούν.Τοιούτο επομένως πνεύμα έπρεπε να καθοδηγή και ημάς και να μη παρασυρώμεθα από ευγλωττίαν και διαγωνισμόν ευφυΐας, ώστε να σας δίδωμεν συμβουλάς αντιθέτους προς τας πεποιθήσεις μας.»
Και εγώ μεν την ιδίαν έχω πάντοτε γνώμην, και εκπλήττομαι με εκείνους που επέτρεψαν την νέαν αυτήν περί των Μυτιληναίων συζήτησιν και επροκάλεσαν χρονοτριβήν, η οποία είναι προς όφελος των αδικησάντων και όχι των αδικηθέντων, διότι κατόπιν τοιαύτης χρονοτριβής η οργή του παθόντος εναντίον του αδικήσαντος αμβλύνεται, ενώ η εκδίκησις που επακολουθεί από πολύ πλησίον την προσβολήν, επιβάλλει όσον το δυνατόν ανάλογον τιμωρίαν. Είμαι συγχρόνως περίεργος να ίδω ποίος θα παρουσιασθή ν᾽ απαντήση εις τον λόγον μου και θ᾽ αναλάβη ν᾽ αποδείξη ότι το έγκλημα των Μυτιληναίων είναι ωφέλιμον εις ημάς, ενώ αι ατυχίαι μας βλάπτουν τους συμμάχους μας.Είναι φανερόν ότι ο τοιούτος, ή εμπιστευόμενος εις την ευγλωττίαν του, θα προσεπάθει ν᾽ αποδείξη ότι εκείνο που θεωρείται γενικώς ως ορθόν δεν είναι αποτέλεσμα ορθής κρίσεως, ή παρασυρόμενος από το χρηματικόν κέρδος, θα προσπαθήση διά της εκφωνήσεως ευπροσώπου κατ᾽ επίφασιν λόγου να σας παραπλάνηση.Αλλ᾽ εις αγώνας τοιούτου είδους, η πόλις τα μεν άθλα δίδει εις άλλους, αυτή όμως αποκομίζει τους κινδύνους.Του κακού τούτου αίτιοι είσθε σεις, οι οποίοι κακώς διευθύνετε τους αγώνας αυτούς. Διότι συνηθίζετε να είσθε θεαταί των λόγων και ακροαταί των έργων, κρίνοντες το δυνατόν των μελλόντων γεγονότων από τους ωραίους λόγους των ρητόρων, ενώ ως προς τα ήδη τετελεσμένα, παρέχετε ολιγωτέραν πίστιν εις το ό,τι είδατε τελούμενον υπό τας όψεις σας παρά εις το ό,τι ακούσετε λεγόμενον από ευφραδείς επικριτάς.Διακρίνεσθε κυρίως εις το να παρασύρεσθε εις πλάνας από νεωτεριστικούς λόγους και εις το να μη θέλετε ν᾽ ακολουθήτε τον ρήτορα όταν προβάλλη δεδοκιμασμένα επιχειρήματα, διότι είσθε δούλοι κάθε νέας παραδοξολογίας και περιφρονηταί παντός ό,τι είναι σύνηθες.Καθείς από σας επιθυμεί προ πάντων να είναι ο ίδιος ρήτωρ, ειδεμή αμιλλάσθε προς αλλήλους, ώστε να μη φανήτε ότι καθυστερείτε ως προς την οξύτητα της αντιλήψεως, και χειροκροτείτε κάθε πνευματώδη παρατήρησιν, πριν ακόμη εξέλθη εντελώς από τα χείλη του ρήτορος, δεικνύεσθε δ᾽ εξίσου ταχείς εις το να προμαντεύετε τα λεγόμενα όσον βραδείς εις το να προΐδετε τας συνεπείας των.Τρέχετε, ημπορεί κανείς να είπη, εις ανεύρεσιν κόσμου άλλου παρά εκείνου, εις τον οποίον ζώμεν, χωρίς να είσθε εις θέσιν να κρίνετε ορθώς περί των παρόντων.Εις δύο λέξεις, παρασυρόμενοι από την τέρψιν της ακοής, ομοιάζετε μάλλον ανθρώπους, οι οποίοι κάθηνται ως θεαταί επιδείξεως σοφιστών, παρά ανθρώπους, οι οποίοι διασκέπτονται περί του συμφέροντος της πόλεως».

(μετάφραση Ελευθέριος Βενιζέλος)


13. ΦΕΡΕΚΥΔΗΣ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ (460-450 π.Χ. γέννηση)
Γεννήθηκε στην Λέρο αλλά έζησε στην Αθήνακαι για το λόγο αυτό αποκαλείται και ως Φερεκύδης ο Αθηναίος. Τα σημαντικότερα έργα του Φερεκύδη του Αθηναίου που του αποδίδονται δεν διασώζονται. Σύμφωνα με τους τίτλους των έργων του που διασώζονται, μεταξύ των άλλων έγραψε την ιστορία της Λέρου, το Περί Λέρου, τα δοκίμια Περί Ιφιγενείας και το Περί των Διονύσου εορτών. Ωστόσο, πολυάριθμα αποσπάσματα από το δεκάτομο έργο του Αυτόχθονες έχουν διασωθεί.

14. ΞΕΝΟΦΩΝ (430-354 π.Χ.)
Ήταν ιστορικός συγγραφέας και σωκρατικός φιλόσοφος. Γιος του Γρύλλου από τον δήμο Ερχιάς (σημερινός δήμος Σπάτων), κανονικά ανήκε στην τάξη των ιππέων και πολιτικά έδρασε ως ολιγαρχικός και φιλολάκων. Μετά το 410 π.Χ. γνωρίστηκε με τον Σωκράτη και μπήκε στον κύκλο των μαθητών του. Ο Ξενοφών ανέπτυξε πλούσια και πολυμερή δραστηριότητα, φαινόμενο που βέβαια δεν αποτελεί ιδιαίτερο γνώρισμα της προσωπικότητάς του, αλλά γενικότερο χαρακτηριστικό των λογίων της εποχής του. Στον τομέα της ιστοριογραφίας με τα «Ελληνικά» του, που διαιρούνται σε 7 βιβλία, συνεχίζει συνειδητά το έργο του Θουκυδίδη και καλύπτει την περίοδο από το 411 π.Χ. ως 361 π.Χ.. Γενικότερη σημασία για την πολιτική φιλοσοφία έχει η «Κύρου παιδεία», σε 8 βιβλία, όπου, στο πνεύμα της σοφιστικής και της σωκρατικής ιδεολογίας και με πρότυπο την λίγο ιστορική και πολύ μυθιστορηματική προσωπογραφία του ιδρυτή της περσικής αυτοκρατορίας Κύρου Β΄, συνθέτει την προσφιλή του εικόνα του ιδανικού μονάρχη.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΕΛΛΗΝΙΚΑ 1»



Μετάφραση:

Έπειτα συνεδρίασε η Συνέλευση, όπου κι άλλοι κατηγόρησαν τους στρατηγούς, ιδιαίτερα όμως ο Θηραμένης: έπρεπε να λογοδοτήσουν, είπε, γιατί δεν περιμάζεψαν τους ναυαγούς. Σαν απόδειξη ότι δεν έρριχναν την ευθύνη σε κανέναν άλλο, παρουσίασε το γράμμα πούχαν στείλει στην Βουλή και στην Συνέλευση, όπου ανάφεραν ως μόνη δικαιολογία την τρικυμία.
Τότε απολογήθηκαν ένας ένας οι στρατηγοί σύντομα, γιατί δεν τους δόθηκε ο νόμιμος χρόνος και διηγήθηκαν τι είχαν κάνει: οι ίδιοι, είπαν, κίνησαν να επιτεθούν στον εχθρό, αναθέτοντας την περισυλλογή των ναυαγών σε μερικούς τριηράρχους, ανθρώπους ικανούς και που είχαν προϋπηρετήσει σα στρατηγοί τον Θηραμένη, τον Θρασύβουλο κι άλλους σαν κι αυτούς. Αν κάποιοι έπρεπε οπωσδήποτε να κατηγορηθούν σχετικά με την περισυλλογή των ναυαγών, δεν ήταν άλλοι από κείνους, που τους είχε ανατεθεί. «Αλλά μ᾽ όλο που μας κατηγορούν», είπαν, «εμείς δε θα πούμε βέβαια ψέματα ότι εκείνοι φταίνε. Η δύναμη της τρικυμίας ήταν που εμπόδισε την περισυλλογή των ναυαγών». Επικαλέστηκαν και μάρτυρες για τούτα τους κυβερνήτες των πλοίων και πολλούς άλλους συμπολεμιστές τους. Τα λόγια τους άρχισαν να πείθουν το λαό, τόσο που σηκώθηκαν κάμποσοι πολίτες, πρόθυμοι να εγγυηθούν γι᾽ αυτούς. Επειδή ωστόσο ήταν κιόλας αργά και δε θα ξεχώριζαν τα υψωμένα χέρια, αποφασίστηκε ν᾽ αναβληθεί η υπόθεση γι᾽ άλλη συνεδρίαση· στο μεταξύ η Βουλή θα ετοίμαζε εισήγηση για το πώς έπρεπε να δικαστούν οι κατηγορούμενοι.
Έπειτα γιορτάστηκαν τα Απατούρια, όπου συνηθίζουν να συγκεντρώνονται τα μέλη των φρατριών κι οι συγγενείς. Σ᾽ αυτήν την γιορτή οι άνθρωποι του Θηραμένη κανόνισαν με πολλούς, από κείνους πούταν ντυμένοι στα μαύρα κι είχαν ξυρισμένα τα κεφάλια τους, να πάνε στην Συνέλευση και να παραστήσουν τους συγγενείς των θυμάτων· παράλληλα έπεισαν τον Καλλίξενο να κατηγορήσει τους στρατηγούς στη Βουλή. Κατόπι συγκάλεσαν την Συνέλευση, όπου η Βουλή εισηγήθηκε με πρόταση του Καλλιξένου τ᾽ ακόλουθα: «Μιας και στην προηγούμενη συνεδρίαση είχαν ακούσει οι Αθηναίοι και τις κατηγορίες κατά των στρατηγών και τις απολογίες τους, να ψηφίσουν τώρα όλοι κατά φυλές· για κάθε φυλή να στηθούν δύο κάλπες, και σε καθεμιά φυλή να διαλαλήσει ο κήρυκας ότι όποιος θεωρεί τους στρατηγούς ενόχους που δεν περιμάζεψαν τους νικητές της ναυμαχίας πρέπει να ρίξει την ψήφο του στην πρώτη κάλπη, κι όποιος δεν τους θεωρεί ενόχους στην δεύτερη· αν κριθούν ένοχοι να τιμωρηθούν με θάνατο και να παραδοθούν στους Έντεκα, οι περιουσίες τους να δημευτούν και το ένα δέκατο ν᾽ αφιερωθεί στη Θεά».
Παρουσιάστηκε στην Συνέλευση κάποιος λέγοντας ότι είχε σωθεί πάνω σ᾽ ένα βαρέλι αλεύρι, κι ότι οι μελλοθάνατοι τούχαν αφήσει παραγγελία, αν γλυτώσει, ν᾽ αναφέρει στο λαό ότι οι στρατηγοί δεν περιμάζεψαν εκείνους πούχαν φανεί οι πιο άξιοι της πατρίδας. Ωστόσο ο Ευρυπτόλεμος του Πεισιάνακτος και κάποιοι άλλοι μήνυσαν τον Καλλίξενο λέγοντας ότι είχε υποβάλει παράνομη πρόταση. Μερικοί από τον λαό τους επιδοκίμασαν, αλλά οι πιο πολλοί φώναξαν ότι είναι ανήκουστο να μην αφήνουν το λαό να κάνει ό,τι θέλει. Πάνω σ᾽ αυτό πρότεινε ο Λυκίσκος να δικαστούν κι οι μηνυτές στην ίδια ψηφοφορία με τους στρατηγούς, αν δεν αποσύρουν τη μήνυση, και μπροστά στις φωνές επιδοκιμασίας του όχλου εκείνοι αναγκάστηκαν ν᾽ αποσύρουν τις μηνύσεις. Μερικοί από τους πρυτάνεις αρνήθηκαν να προχωρήσουν σε παράνομη ψηφοφορία· και πάλι ανέβηκε στο βήμα ο Καλλίξενος και τους κατηγόρησε με τον ίδιο τρόπο, κι ο κόσμος φώναξε να μηνυθούν όσοι αρνούνται. Τότε οι πρυτάνεις φοβήθηκαν και δέχτηκαν να γίνει η ψηφοφορία, όλοι εκτός από τον Σωκράτη του Σωφρονίσκου, που δήλωσε ότι τίποτα δε θα κάνει αντίθετα με τον νόμο. Κατόπιν ανέβηκε στο βήμα ο Ευρυπτόλεμος κι υπερασπίστηκε τους στρατηγούς με τ᾽ ακόλουθα λόγια [...]

[...]Μετά την αγόρευσή του, ο Ευρυπτόλεμος υπέβαλε γραπτή πρόταση να δικαστούν οι κατηγορούμενοι ο καθένας χωριστά, σύμφωνα με το ψήφισμα του Καννωνού, ενώ η πρόταση της Βουλής ήταν να δικαστούν όλοι με την ίδια ψηφοφορία. Όταν ήρθε η στιγμή να διαλέξουν με ανάταση των χεριών τη μιαν απ᾽ τις δύο προτάσεις, δέχτηκαν στην αρχή την πρόταση του Ευρυπτολέμου· ο Μενεκλής όμως έκανε ένορκη ένσταση, έγινε καινούργια ανάταση χεριών κι αυτήν την φορά δέχτηκαν την πρόταση της Βουλής. Κατόπι ψήφισαν την καταδίκη των οχτώ στρατηγών που είχαν πάρει μέρος στη ναυμαχία, κι οι έξη που ήταν παρόντες θανατώθηκαν. Λίγον καιρό αργότερα, ωστόσο, μετάνιωσαν οι Αθηναίοι και ψήφισαν την παραπομπή σε δίκη εκείνων πούχαν ξεγελάσει το λαό, υποχρεώνοντάς τους να παρουσιάσουν εγγυητές ώσπου να δικαστούν· ανάμεσα σ᾽ αυτούς ήταν κι ο Καλλίξενος. Παραπέμφθηκαν κι άλλοι τέσσερεις, και οι εγγυητές τους φυλάκισαν. Αργότερα όμως, πάνω σε κάποιες ταραχές τότε που σκοτώθηκε ο Κλεοφών οι κατηγορούμενοι δραπέτευσαν πριν δικαστούν. Ο Καλλίξενος ξαναγύρισε στην Αθήνα την ίδια εποχή με τους εξόριστους από τον Πειραιά και πέθανε από την πείνα, μέσα στο γενικό μίσος.

(μετάφραση Ρόδης Ρούφος)

15. ΦΙΛΙΣΤΟΣ (430-356 π.Χ.)
Ήταν ιστορικός από τις Συρακούσες, ο οποίος διακρίθηκε και ως πολιτικός και στρατηγός. Είναι γνωστός για το έργο του «Σικελικά» στο οποίο εξιστορεί την ιστορία του Ελληνισμού της Δύσης. Απο το ιστορικό του έργο «Σικελικά» 13 βιβλίων, σώζονται μόνον λιγοστά αποσπάσματα. Ο Φίλιστος είναι ο κυριότερος ιστορικός που ασχολήθηκε με τον Ελληνισμό της Δύσης και μάλιστα με ιδιαίτερη αξία, αφού είχε πολιτική πείρα και άμεση γνώση για πολλά από τα γεγονότα που αφηγήθηκε.

16. ΕΦΟΡΟΣ (400-330 π.Χ.)
Ήταν αρχαίος Έλληνας ιστορικός. Οι πληροφορίες στην βιογραφία του είναι περιωρισμένες. Ο Πλούταρχος ισχυρίστηκε ότι ο Έφορος αρνήθηκε την προσφορά του Αλεξάνδρου του Μέγανα ενωθεί στην Περσική εκστρατείατου ως ο επίσημος ιστοριογράφος. Εκτός από την παγκόσμια ιστορία, ο Έφορος σύνθεσε έναν Επιχώριο λόγο (μία πατριωτική πραγματεία), στον οποίο εγκωμίασε τις παραδόσεις της Κύμης. Επίσης συνέγραψε το Περί ευρημάτων, ένα βιβλίο για εφευρέσεις, και τα Περί λέξεως, "Περί Στυλ".

17. ΑΝΑΞΙΜΕΝΗΣ Ο ΛΑΜΨΑΚΗΝΟΣ (4^ος αιώνας π.Χ.)
Ο ιστορικός και ρήτορας Αναξιμένης ήταν γιος του Αριστοκλή, και μαθητής του Κυνικού φιλοσόφου Διογένη καθώς και του ρήτορα Ζωίλου του Αμφιπολίτη.Υπήρξε σύγχρονος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στον οποίο λέγεται πως είχε παραδώσει μαθήματα φιλοσοφίας, και τον οποίο συνόδευσε στην εκστρατεία της Ασίας. Ο Αναξιμένης έγραψε τρία ιστορικά έργα από τα οποία μόνο αποσπάσματα διασώζονται.Από τον Αναξιμένη, που ήταν και δεινός ρήτορας, προέρχεται και το πρώτο γνωστό ρητορικό έργο με τον τίτλοΡητορική προς Αλέξανδρον. 

18. ΑΘΑΝΙΣ Ο ΣΥΡΑΚΟΥΣΙΟΣ (4^ος αιώνας π.Χ.)
Ήταν ιστορικός συγγραφέας από τις Συρακούσες. Έγραψε, σύμφωνα με τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, ένα έργο δεκατριών βιβλίων στο οποίο εξιστορούσε τα γεγονότα της εποχής του Δίωνος. Το έργο, όπως αναφέρει ο Αθήναιος, έφερε τον τίτλο "Σικελικά". Διασώθηκαν τρία μόνον αποσπάσματα που αναφέρονται από τον Αθήναιο και τον Πλούταρχο.

19. ΔΕΙΝΩΝ (4^ος αιώνας π.Χ.)
Ήταν ιστορικός από την Κολοφώνατης Μικράς Ασίας, πατέρας του επίσης ιστορικού Κλειτάρχου. Έγραψε μια ιστορία της Περσίας με τίτλο «Τα Περσικά» από την οποία δασώθηκαν ελάχιστα αποσπάσματα. Ο Δείνων θεωρήθηκε κατά την αρχαιότητα αξιόλογος συγγραφέας, αξιόπιστη πηγή για την περσική ιστορία σύμφωνα με τον Ρωμαίο βιογράφο Κορνήλιο Νέπω.

20. ΧΑΡΩΝ (4^ος αιώνας π.Χ.)
Ήταν αρχαίος Έλληνας ιστορικός χρονογράφος και λογογράφος που άκμασε λίγο πριν τον Ηρόδοτοεπί βασιλείας Αρταξέρξη Α΄. Ο Χάρων καταγόταν από την Λάμψακοεξ ου και το προσωνύμιο ο Λαμψακηνός, ήταν γιος του Πυθοκλή (Πυθοκλέους), ή του Πυθέου. Ακολουθώντας το παράδειγμα του Εκαταίου του Μιλησίουσυνέχισε την ιστορική έρευνα των ασιατικών λαών συγγράφοντας διάφορα έργα όπως τα (σύμφωνα με τη Σούδα): "Περσικά", "Αιθιοπικά", "Ελληνικά", "Λυβικά", "Κρητικά", "Κτήσεις πόλεων", "Περίπλους εκτός των Ηρακλειδών", καθώς και "Ώροι Λαμψακηνοί" που αφορούσαν χρονολογική ιστορία της Λαμψάκου. Από το σύνολο των έργων του, έχουν διασωθεί μόνο αποσπάσματα τα οποία έχει συμπεριλάβει ο Σ. Μίλλερ στο έργο του "Αποσπάσματα Ελλήνων Ιστορικών" στους τόμους Α΄ και Δ΄.

21. ΕΚΑΤΑΙΟΣ Ο ΑΒΔΗΡΙΤΗΣ (4^ος-3^ος αιώνας π.Χ.)
Ήταν φιλόσοφος, κριτικός και γραμματικός, μαθητής του σκεπτικούφιλοσόφου Πύρρωνος. Έζησε στα χρόνια της βασιλείας του Πτολεμαίου Α΄και κύριο έργο του ήταν τα «Αιγυπτιακά ή Ιστορία της Αιγύπτου», στο οποίο ενσωμάτωσε ιστορικά και μυθοπλαστικά στοιχεία, με σκοπό να αποδείξει ότι η Αίγυπτοςυπήρξε η εστία και η πηγή του παγκόσμιου πολιτισμού και ότι η αιγυπτιακή θρησκείαήταν η μόνη αληθινή και γνήσια θρησκεία.

22. ΚΛΕΙΤΑΡΧΟΣ (4^ος-3^ος αιώνας π.Χ.)
Ήταν ιστορικός συγγραφέας μιας μυθιστορικής βιογραφίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου(Αἱ περὶ Αλεξάνδρου ἱστορίαι) από την οποίαν διεσώθησαν ελάχιστα μόνον μικρά αποσπάσματα. Δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα πολλά πράγματα για την ζωή του. Πατέρας του ήταν ο ιστορικός Δείνων ο Κολοφώνιοςκαι για κάποιο διάστημα φαίνεται πως διέμενε στην Αλεξάνδρεια του Πτολεμαίου του Α'. Όπως αναφέρει ο Διογένης ο Λαέρτιος, είχε μαθητεύσει προηγουμένως κοντά στους φιλοσόφους Αριστοτέλη τον Κυρηναϊκό και Στίλπωνατον Μεγαρέα.

23. ΘΕΟΠΟΜΠΟΣ Ο ΧΙΟΣ (378-320 π.Χ.)
Ήταν αρχαίος Έλληναςιστορικόςκαι ρήτορας. Στην Αθήνα έτυχε επιμελημένης ανατροφής και περί το 360 π.Χ.μαθήτευσε παρά τον Ισοκράτηόπου και αναδείχθηκε ικανός ρήτορας, πριν γίνει ιστορικός. Ο Θεόπομπος υπήρξε πολυγραφότατος. Ακολούθησε την συμβουλή του δασκάλου του και έγινε ιστορικός. Φέρεται να έγραψε περί τους 170.000 στίχους. Το ρητορικό του έργο αποτελεί μόνο το 1/8 του συνόλου του έργου του, ενώ όλο το υπόλοιπο αφορά Ιστορία.

24. ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ Ο ΚΑΡΔΙΑΝΟΣ (360-260 π.Χ.)
Ήταν Έλληναςιστορικός των πολέμων των Διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Γεννήθηκε στην Καρδίατης Θρακικής χερσονήσου και υπηρέτησε υπό τον Φίλιππο και τον Αλέξανδρο καθώς και υπό τον συμπολίτη του Ευμένη τον Καρδιανόκατά τους πολέμους των Διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. «Αν το έργο του είχε σωθεί» παρατήρησε ο Βρετανός ιστορικός Τζων Μπάνγκελ Μπιούρυ(Bury) θα τοποθετούσαμε τον ιστορικό αυτό τρίτο στην τριανδρία των Ελλήνων ιστορικών, δίπλα στον Θουκυδίδηκι τον Πολύβιο. Ο Ιερώνυμος έγραψε το ιστορικό έργο: Αι περί Διαδόχων Ιστορίαι στο οποίο διαπραγματεύτηκε την ιστορία της περιόδου από τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (323) ως τον θάνατο του Πύρρου(272 π.Χ.). Από το έργο του σώθηκαν λιγοστά μόνο αποσπάσματα.

25. ΚΑΛΛΙΣΘΕΝΗΣ (360-327 π.Χ.)
Ήταν αρχαίος Έλληνας ιστορικός από την Όλυνθο της Χαλκιδικής. Ο Καλλισθένης στην ιστορία του μεταχειριζόταν εργαλεία της ρητορικής αλλά έκανε και παρεκβάσεις σε θέματα όπως η γεωγραφία, τα φυσικά φαινόμενα, η ζωολογία, η βοτανική, η αστρονομία, το δίκαιοκ.α. Κυρίως όμως εξυμνούσε και δόξαζε το πρόσωπο του μεγάλου Αλέξανδρου, δημιουργώντας έτσι σιγά σιγά τον μύθο του μακεδόνα ηγέτη. Το Μυθιστόρημα του Αλεξάνδρου, έργο το οποίο συντήρησε και διέδωσε το μύθο του Αλεξάνδρου κατά το Μεσαίωνα, δεν είναι έργο δικό του, αλλά άλλου συγγραφέα κατά πολύ μεταγενέστερου (του 3ου μ.Χ. αι.) αναφερόμενου και ως Ψευδοκαλλισθένης.

26. ΜΕΓΑΣΘΕΝΗΣ (350-290 π.Χ.)
Ήταν αρχαίος Έλληνας γεωγράφος - εθνογράφος, διπλωμάτης και ιστορικός. Το βιβλίο του «Ινδικά» αποτελεί την πρώτη ιστορική πηγή που έχουμε για την Ινδία, και γι’ αυτό δίκαια έχει χαρακτηρισθεί ως ο "Πατέρας της Ινδικής Ιστορίας". Επίσης έχει καταγραφεί ως ο πρώτος ξένος Πρέσβης στα χρονικά της Ινδίας. Τα διασωθέντα αποσπάσματα από τα «Ινδικά» του Μεγασθένη, συνέλεξαν, μετέφρασαν και εξέδωσαν ο E. A. Schwanbeck το 1846 και ο J. W. McCrindle το 1877.

27. ΤΙΜΑΙΟΣ Ο ΤΑΥΡΟΜΕΝΙΤΗΣ (350-260 π.Χ.)
Γεννήθηκε περί τα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα και θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους εκπρόσωπους της σικελικής ιστοριογραφίας. Πατέρας του ήταν ο Ανδρόμαχος, κυβερνήτης του Ταυρομενίουκαι σύμμαχος του Τιμολέοντος. Το ιστορικό σύγγραμμα του Τιμαίου, που αναφέρεται με διάφορους τίτλους (Ἱστορίαι, Σικελικά, Ἰταλικά), αποτελείτο από 38 βιβλία και διηγιόταν την ιστορία της ελληνικής Δύσης από τις απαρχές μέχρι τον θάνατο του Αγαθοκλή (289 π.Χ.). Σύμφωνα με τη Σούδα, εκτός από το σημαντικό ιστορικό του σύγγραμμα, ο Τίμαιος έγραψε και τα έργα: Ὀλυμπιονῖκαι ἢτοι χρονικὰ πραξίδια, Περὶ Συρίας καὶ τῶν ἐν αὐτῇ πόλεων καὶ βασιλέων, Συλλογὴ ῥητορικῶν ἀφορμῶν.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΙΣΤΟΡΙΑΙ»

Κάποιοι νέοι που διασκεδάζανε πίνοντας μέσα σ΄αυτό το σπίτι, έφτασαν σε τέτοιο σημείομανίας, έτσι που είχαν ανάψει από τη μέθη, ώστε να νομίζουν ότι πλέουν πάνω σε τριήρη κι ότι βρίσκονταν στην μέση μιας μεγάλης καταιγίδας στην θάλασσα. Και είχαν γίνει τόσο εκτός εαυτού, ώστε να πετάξουν όλα τα σκεύη και τα σκεπάσματα έξω από το σπίτι, με την ιδέα ότι τα ρίχνουν στην θάλασσα. Γιατί τους φάνηκε ότι τάχα ο καπετάνιος τους είπε να ξαλαφρώσουν, εξαιτίας της καταιγίδας, το πλοίο από το βάρος. Και μολονότι μαζεύτηκαν πολλοί και άρπαζαν όσα ρίχνονταν, όμως ούτε τότε συνήλθαναπό την μανία τους οι νεαροί. Την άλλη μέραπήγαν στο σπίτι οι στρατηγοί της πόλης. Όταν ζητήθηκε από τους νέους να απολογηθούν, αυτοί, έχοντας ακόμη ναυτία, αποκρίθηκαν στους άρχοντες που τους ανέκριναν ότι αναγκάστηκαν από την κακοκαιρία να ελαφρώσουν το πλοίο από το περιττό φορτίο. Κι ενώ οι στρατηγοί είχαν μείνει έκπληκτοι από την τρέλα των νεαρών, ένας από τους νέους, αν και φαινόταν να είναι μεγαλύτερος από τους υπόλοιπους στην ηλικία είπε: "Εγώ, άνδρεςΤρίτωνες(...Οι Τρίτωνες ήταν Θεότητες της θάλασσας), από τον φόβο μου πήγα και κρύφτηκα στα κατώτερα διαμερίσματα του πλοίου, για να είμαι όσο το δυνατόν πιο κάτω". Δείχνοντας επιείκεια οι στρατηγοί, γιατί οι νεαροί ήταν εκτός εαυτού, αφού τους επέπληξαν, τους άφησαν ελεύθερους με τον όρο να μην πιούνε άλλο κρασί. Κι εκείνοι για να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους είπαν: "Αν πιάσουμε λιμάνι και γλυτώσουμε από μία τέτοια καταιγίδα, σ' εσάς τους σωτήρες μας,για να είστε σ΄όλους ένδοξοι, θα στήσουμε στην πατρίδα μας αγάλματα μαζί με των άλλων θαλάσσιων δαιμόνων, γιατί μας φανερωθήκατε για καλή μας τύχη". Έκτοτε, το σπίτι εκείνο ονομάστηκε "Τριήρης".


28. ΦΙΛΟΧΟΡΟΣ (340-260 π.Χ.)
Ήταν Αθηναίος ιστορικός του 3ου π.Χ. αιώνα. Θεωρείται ο επιφανέστερος των ατθιδογράφων. Διασώθηκαν οι τίτλοι 23 συγγραμμάτων του και ένας σημαντικός αριθμός αποσπασμάτων. Τα περισσότερα από αυτά αναφέρονται από τον Σουίδα. Η Ατθίς (ή Ατθίδες ή Ιστορίαι) ήταν το σημαντικότερο και εκτενέστερο έργο του. Αποτελούνταν από 17 βιβλία.

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: 3^ος – 1^ος αιώνας π.Χ.

29. ΝΕΑΝΘΗΣ Ο ΚΥΖΙΚΗΝΟΣ (3^ος αιώνας π.Χ.)
Υπήρξε πολυγραφότατος συγγραφέας και μαθητής του ρήτορα Φιλίσκου του Μιλήσιου. Από τα έργα του Νεάνθη διασώθηκαν συνολικά 36 αποσπάσματα. Αναφέρονται κυρίως από τον Αθήναιο και τον Διογένη τον Λαέρτιο, αλλά και από τον Πλούταρχο, τον Στράβωνα, τον Παρθένιο, τον Κλήμη τον Αλεξανδρέα, τον Πορφύριο, τον Φαβωρίνο, τον Στέφανο τον Βυζάντιο κ.ά. Ορισμένα πάντως έργα ενδεχομένως δεν ανήκαν στον Νεάνθη τον Κυζικηνό, αλλά σε κάποιον άλλο Νεάνθη ρητοροδιδάσκαλοπου έζησε λίγο νωρίτερα γύρω στα 300 π.Χ.

30. ΠΟΛΕΜΩΝ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ (220-16 π.Χ.)
Ήταν αρχαίος Έλληνας περιηγητής γεωγράφος, τοπογράφος, φιλόσοφος και ιστορικός. Γεννήθηκε κοντά στο Ίλιο της Τρωάδας, γιος του Ευηγέτη, ενώ έδρασε τον 2ο αιώνα π.Χ. Ήταν μαθητής του Στωικού φιλοσόφου Παναίτιου. Οι περιηγήσεις του έλαβαν χώρα σε μεγάλο μέρος της Αρχαίας Ελλάδας Μικρά Ασία, Ιταλία, Σικελία, και Αίγυπτο συλλέγοντας πλήθος πληροφοριών που αφορούσαν στα αξιοθέατα και καλλιτεχνικούς θησαυρούς της εποχής. Επίσης ήταν και αντιγραφέας πολλών επιγραφών γεγονός που αποτυπώνεται στο έργο του «Περί των κατά πόλεις επιγραμμάτων» και του έδωσε τον τίτλο Στηλοκόπας. Συνέγραψε αρκετά περιηγητικά έργα, εκ των οποίων διεσώθησαν ελάχιστα, κυρίως οι τίτλοι και μικρά αποσπάσματα. Θεωρείται ότι υπήρξε σημαντική πηγή άντλησης πληροφοριών για μεταγενέστερους όπως οι Στράβων, Πλούταρχος, Παυσανίας και Αθήναιος. 

31. ΠΟΛΥΒΙΟΣ (200-118 π.Χ.)
Ήταν Έλληναςιστορικός, διάσημος για το βιβλίο του «Οι Ιστορίες» ή «Η Άνοδος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας», το οποίο καλύπτει λεπτομερώς την περίοδο από το 220 ως 146 π.Χ. Είναι επίσης γνωστός για τις πολιτικές του απόψεις σχετικά με την εξισορρόπηση των εξουσιών. Ο Πολύβιος συνέγραψε πολλά έργα, τα οποία στην πλειονότητά τους δε διασώζονται σήμερα. Θεωρείται από ορισμένους ερευνητές ως διάδοχος του Θουκυδίδηαπό άποψη αντικειμενικότητας και κριτικής σκέψης στο έργο του, και προπάτορας της αυστηρής ακαδημαϊκής ιστορικής έρευνας, υπό την σύγχρονη επιστημονική της έννοια.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΙΣΤΟΡΙΑΙ 2»

Αρχαίο κείμενο:



Μετάφραση:

Μερικοί θεωρούν πως από τους σύγχρονους με τον Άρατο συγγραφείς αξιόπιστος είναι ο Φύλαρχος. Επειδή συχνά έχω διαφορετική γνώμη και γράφω τα αντίθετα από αυτόν θα ήταν χρήσιμο ή, καλύτερα, αναγκαίο για μένα, μια και προτίμησα να βασιστώ στην αυθεντία των απομνημονευμάτων του Αράτου για τα γεγονότα του Κλεομενικού πολέμου, να μην αφήσω ανεξέταστο και ανεξήγητο το σημείο τούτο, για να μην επιτρέψουμε στο ψέμα να εξισώνεται στα ιστορικά συγράμματα με την αλήθεια. Ο Φύλαρχος λοιπόν σ᾽ όλο του γενικά το ιστορικό έργο έχει γράψει ένα σωρό άσκοπα και άστοχα πράγματα. Δεν είναι όμως ίσως ανάγκη να τον επικρίνω τώρα για τ᾽ άλλα ούτε να τα υποβάλω σε έλεγχο, αλλά όσα από τα γραφόμενά του συμπίπτουν με την περίοδο που εξιστορώ και αυτά είναι τα γεγονότα του Κλεομενικού πολέμου είναι αναγκαίο να τα διερευνήσω. Θα είναι αυτά οπωσδήποτε αρκετά για να κατανοήσει κανένας το σκοπό και το κύρος όλου του ιστορικού έργου του. Θέλοντας, λόγου χάρη, να δείξει ζωηρά την ωμότητα του Αντιγόνου  και των Μακεδόνων και, ακόμη, του Αράτου και των Αχαιών, λέει πως οι Μαντινείς, όταν υποδουλώθηκαν, έπεσαν σε μεγάλες συμφορές και η πιο μεγάλη πόλη της Αρκαδίας πάλεψε με τέτοια δεινά, ώστε τράβηξε την προσοχή όλων των Ελλήνων και τους έκανε να κλάψουν. Επιθυμώντας πολύ να προκαλέσει τον οίκτο των αναγνωστών και να τους κάνει συμμέτοχους στις δυστυχίες τούτες, παρουσιάζει αγκαλιάσματα γυναικών και μαλλιά ξέπλεκα και γυμνωμένα στήθη και, ακόμη, δάκρυα και θρήνους ανδρών και γυναικών, που οδηγούνται στην σκλαβιά ανακατεμένοι με τα παιδιά και τους γέρους γονείς τους. Και το επαναλαμβάνει σ᾽ όλη του την ιστορία, προσπαθώντας σε κάθε περίπτωση να βάζει εμπρός στα μάτια των αναγνωστών του σκηνές δυστυχίας. Ας αφήσω όμως τη φαυλότητα και τα γυναικεία χαρακτηριστικά του έργου του και ας εξετάσω την φύση και την χρησιμότητα της Ιστορίας. Ο ιστορικός λοιπόν δεν πρέπει να ταράζει τους αναγνώστες με τραγικές εικόνες ούτε να αναζητεί τους λόγους, που είπαν ίσως οι πρωταγωνιστές, ούτε να απαριθμεί τις πιθανές συνέπειες των γεγονότων που αναφέρει, όπως οι τραγικοί ποιητές, αλλά να μνημονεύει δίχως παραλείψεις όσα έγιναν και ειπώθηκαν αληθινά, έστω κι αν είναι εντελώς ασήμαντα. Και τούτο, γιατί ο σκοπός της ιστορίας και της τραγωδίας δεν είναι ο ίδιος, μα ο αντίθετος: ο τραγικός ποιητής πρέπει με τους πιο αληθοφανείς λόγους να συγκινήσει και να θέλξει τους θεατές, ενώ ο ιστορικός είναι υποχρεωμένος με έργα και λόγια αληθινά να διδάξει και να πείσει οριστικά τους φιλομαθείς αναγνώστες. Στην τραγωδία έχει τον πρώτο λόγο το πιθανό, κι αν ακόμα είναι ψέμα, για να βρεθούν οι θεατές στο χώρο του θαυμαστού, ενώ στην ιστορία την πρώτη θέση έχει η αλήθεια, για να ωφεληθούν οι φιλομαθείς. Εκτός όμως από τούτα ο Φύλαρχος μας αναφέρει τις περισσότερες συμφορές δίχως να εκθέτει τα αίτια και την φύση των αιτίων. Χωρίς όμως αυτά δεν μπορεί να αισθανθεί εύλογη συμπάθεια κανένας ούτε να οργιστεί δίκαια για ό,τι συμβαίνει. Γιατί ποιος δεν θεωρεί φοβερό να δέρνονται άνθρωποι ελεύθεροι; Στην περίπτωση όμως που ένας έκανε την αρχή και κατόπιν το έπαθε ο ίδιος, η κρίση είναι πως στάθηκε δίκαιο το πάθημα του. Και αν το ίδιο πάλι γίνεται για διόρθωση και σωφρονισμό, τιμούμε κιόλας κι ευγνωμονούμε όσους χτυπούν ελεύθερους ανθρώπους. Και, για να χρησιμοποιήσουμε άλλο παράδειγμα, ο φόνος των πολιτών θεωρείται το φοβερότερο αδίκημα, άξιο για τις μεγαλύτερες ποινές. Κι όμως είναι φανερό πως όποιος σκότωσε κλέφτη ή μοιχό είναι αθώος, κι όλοι τιμούν και δίνουν την πρώτη θέση σ᾽ εκείνον που σκοτώνει τύραννο ή προδότη. Έτσι σε κάθε περίπτωση δεν κρίνονται οι πράξεις σύμφωνα με τα αποτελέσματά τους, αλλά ανάλογα με τις αιτίες και τις προθέσεις εκείνων που τις διαπράττουν, και την διαφορά ανάμεσα σε αυτές.

(μετάφραση Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος)


«ΙΣΤΟΡΙΑΙ 4»



Μετάφραση:

Οι Κυναιθείς όμως, μολονότι είχαν υποστεί τόσο φοβερές δυστυχίες και καταστροφές από τους Αιτωλούς, θεωρήθηκαν άξιοι, περισσότερο από κάθε άλλον, για την συμφορά τους. Επειδή όλο το έθνος των Αρκάδων έχει λαμπρή φήμη ανάμεσα σε όλους τους Έλληνες για την αρετή του, όχι μόνο χάρη στο φιλόξενο χαρακτήρα και την ανθρωπιά στην συμπεριφορά αλλά, προπάντων, χάρη στην ευσέβειά του, αξίζει να ερευνήσουμε λίγο από πού προέρχεται η αγριότητα των Κυναιθέων. Πώς, ενώ ήταν αναμφίβολα Αρκάδες, ξεχώρισαν τόσο πολύ εκείνο τον καιρό από τους υπόλοιπους Έλληνες σε ωμότητα και εγκληματικότητα; Πιστεύω πως η αιτία είναι ότι, όσα οι παλαιοί σωστά είχαν επινοήσει και θεσπίσει λαμβάνοντας εύστοχα υπόψη το φυσικό περιβάλλον, όπου ζούσαν όλοι οι Αρκάδες, αυτά ακριβώς πρώτοι και μόνοι από όλους τους Αρκάδες άφησαν. Η μουσική δηλαδή, η αληθινή βέβαια μουσική, είναι ωφέλιμη άσκηση, για όλους τους ανθρώπους, για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαία. Γιατί δεν πρέπει να θεωρούμε, καθώς ο Έφορος λέει στην εισαγωγή της Ιστορίας του λόγος, που δεν του ταίριαζε καθόλου, πως οι άνθρωποι έχουν εισαγάγει την μουσική για να απατούν και να γοητεύουν. Δεν πρέπει ακόμη να πιστεύουμε πως οι παλαιοί Κρητικοί και Λακεδαιμόνιοι τυχαία αντικατέστησαν την σάλπιγγα με το ρυθμικό παίξιμο του αυλού στον πόλεμο, ούτε πως ασυλλόγιστα οι πρώτοι Αρκάδες δέχτηκαν σε όλες τις εκδηλώσεις της κοινής ζωής την μουσική σε τέτοιο βαθμό, ώστε με την υποχρεωτική μουσική αγωγή να ανατρέφουν όχι μόνο τα παιδιά αλλά και τους νεαρούς ώς τα τριάντα τους αυτοί, οι αυστηρότατοι στην άλλη ζωή τους. Γιατί είναι βέβαια πασίγνωστο και κοινός τόπος πως σχεδόν μόνο στην Αρκαδία διδάσκουν πρώτα πρώτα τα παιδιά, από την νηπιακή ηλικία, να τραγουδούν σωστά τους ύμνους και τους παιάνες με τους οποίους, όπως είναι πατροπαράδοτο, υμνεί κάθε πόλη τους επιχώριους ήρωες και θεούς. Ύστερα, μαθαίνοντας τα μουσικά μέλη του Φιλόξενου και του Τιμοθέου, κάθε χρόνο στο θέατρο με ζωηρή διάθεση άμιλλας χορεύουν τραγουδώντας, ενώ τους συνοδεύουν επαγγελματίες διονυσιακοί αυλητές, τα παιδιά στους λεγόμενους παιδικούς αγώνες και οι νέοι στους ανδρικούς. Όμοια και σε όλη τους την ζωή, στις συμποσιακές διασκεδάσεις, δεν καλούν ξένους τραγουδιστές, αλλά μόνοι τους ψυχαγωγούνται, υποχρεώνοντας ο ένας τον άλλον όταν φτάσει η σειρά του να τραγουδήσει. Και ενώ δεν θεωρούν ντροπή να πουν πως δεν ξέρουν, κάποιο από τα άλλα μαθήματα, όμως το τραγούδι δεν μπορούν να το αρνηθούν, αφού όλοι υποχρεωτικά το διδάσκονται, ούτε όταν παραδέχονται πως ξέρουν να τραγουδούν το αποφεύγουν, γιατί το θεωρούν αισχρό. Μαθαίνουν ακόμα οι νέοι εμβατήρια πολεμικά καθώς παρελαύνουν με συνοδεία αυλού, ασκούνται και στον χορό, και κάθε χρόνο στο θέατρο κάνουν επιδείξεις για τους συμπολίτες τους με δημόσια φροντίδα και δαπάνη. Πιστεύω πως οι παλαιοί τα θέσπισαν όχι για πολυτέλεια και κέφι, αλλά γιατί έβλεπαν την τραχειά δουλειά του καθενός και γενικά την επίπονη και σκληρή ζωή στην Αρκαδία, και παρατηρούσαν ακόμη τον άγριο χαρακτήρα των κατοίκων, που οφείλεται στην κρύα και σκοτεινή ατμόσφαιρα πολύ συνηθισμένη κατάσταση στα μέρη εκείνα, με την οποία αναγκαστικά και από φυσικού μας όλοι οι άνθρωποι εξομοιωνόμαστε. Για το λόγο άλλωστε αυτόν και όχι για άλλον, έθνη και λαοί που απέχουν πάρα πολύ μεταξύ τους παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές στον χαρακτήρα, στην μορφή, στο χρώμα και στις περισσότερες ασχολίες. Επειδή λοιπόν οι παλαιοί Αρκάδες ήθελαν να μαλακώσουν και να μετριάσουν την αγριότητα και την τραχύτητα της φύσης, θέσπισαν όλα τα παραπάνω, και ακόμη συνήθισαν τους άντρες και τις γυναίκες σε συχνές κοινές συνάξεις και θυσίες, σε χορούς κοριτσιών και αγοριών. Γενικά, χρησιμοποίησαν όλη τους την επινοητικότητα για να εξημερώσουν και να πραΰνουν την ψυχική σκληρότητα με την επιβολή των εθίμων. Όλα τούτα τα εγκατέλειψαν εντελώς οι Κυναιθείς, και μάλιστα ενώ είχαν ανάγκη ιδιαίτερα από τέτοια βοήθεια, αφού έχουν τον τραχύτερο τόπο και κλίμα όλης της Αρκαδίας. Ρίχτηκαν ύστερα σε εσωτερικές συγκρούσεις και διαμάχες, και τελικά αποθηριώθηκαν τόσο, ώστε σε καμιά ελληνική πόλη να μην έχουν γίνει τόσο μεγάλα και πολλά εγκλήματα. Υπάρχει και απόδειξη για την αθλιότητα αυτή των Κυναιθέων και της δυσαρέσκειας των άλλων Αρκάδων για τη διαγωγή τους: όταν οι Κυναιθείς έκαναν την μεγάλη σφαγή και έστειλαν πρεσβευτές στους Λακεδαιμονίους, από όποιες τυχόν πόλεις πέρασαν διώχτηκαν ευθύς με κήρυκα, ενώ οι Μαντινείς, μετά την αποχώρησή τους, έκαναν και τελετή καθαρμού και περιφορά ιερών θυμάτων γύρω από την πόλη και όλη την χώρα τους.
Αυτά λοιπόν τα είπα για να μην διαβάλλεται εξαιτίας μιας πόλης ο χαρακτήρας όλων των Αρκάδων και για να μην αρχίσουν μερικοί Αρκάδες να αδιαφορούν για την μουσική, με την ιδέα πως η πλούσια καλλιέργειά της στη χώρα τους είναι πολυτέλεια. Τα λέω και για τους Κυναιθείς, για να προσπαθούν με στροφή στην παιδεία και μάλιστα στην μουσική, αν κάποτε ο θεός τους τα φέρει δεξιά, να εξημερώσουν το χαρακτήρα τους. Με τέτοια μόνο παιδεία μπορεί να υποχωρήσει η αγριότητα που έδειξαν τότε. Τώρα ξαναγυρίζω, αφού μίλησα για όσα σχετίζονται με τους Κυναιθείς, στο σημείο όπου έκανα την παρέκβαση.

(μετάφραση Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος)


32. ΑΠΟΛΛΟΔΩΡΟΣ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ (180-110 π.Χ.)
Ήταν αρχαίος Έλληνας ιστορικός, γραμματικός και μυθογράφος, που έζησε πολλά χρόνια στην Αλεξάνδρεια. Ο Απολλόδωρος υπήρξε μαθητής του στωικού Διογένη, και παρακολούθησε παραδόσεις του γραμματικού Αριστάρχου. Αναμίχθηκε στην επιστημονική έρευνα του Μουσείου της Αλεξανδρείας, από όπου εκδιώχθηκε το 146 π.Χ.μαζί με τους άλλους σοφούς από τον Πτολεμαίο τον Φύσκωνα. Μετά ταξίδεψε στην Πέργαμο, όπου τον φιλοξένησε ο Άτταλος Β΄, και το 133 π.Χ.επέστρεψε στην Αθήνα, όπου φαίνεται και ότι πέθανε. Η χρονολογία του θανάτου του δεν είναι εξακριβωμένη, αλλά τοποθετείται στο διάστημα 111-109 π.Χ.

33. ΔΙΟΔΩΡΟΣ Ο ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ (90-30 π.Χ.)
Ήταν αρχαίος Έλληνας ιστορικός και συγγραφέας. Γεννήθηκε στον Αγύριο(Agira) της Σικελίας και πέθανε γύρω στο 20 π.Χ. Οι περισσότερες πληροφορίες που έχουμε γι' αυτόν προέρχονται από το ίδιο το έργο του, την «Ιστορική Βιβλιοθήκη», το οποίο έγραψε κατόπιν παραγγελίας των Ρωμαίων. Το έργο του Διοδώρου πραγματεύεται την παγκόσμια ιστορία από τη δημιουργία μέχρι την εποχή του, ειδικότερα το 59 π.Χ., έτος της πρώτης υπατείαςτου Καίσαρα. Αποτελείται από 40 βιβλία, από τα οποία έχουν διασωθεί τα πέντε πρώτα και η δεύτερη δεκάδα. Επίσης είναι ένας από τους ελάχιστους αρχαίους συγγραφείς που αναφέρεται με πολύ συμπάθεια στην μαρτυρική ζωή των σκλάβων στα ορυχεία της αρχαίας Μακεδονίας.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ 1»



Μετάφραση:

Και σχετικά με την αρχή και την γένεση των πάντων, αυτά έχουμε παραλάβει από τους προγενεστέρους μας. Λένε λοιπόν πως οι άνθρωποι που γεννήθηκαν πρώτοι ζούσαν σε καθεστώς ατάκτου και θηριώδους βίου. Για να βρούνε τροφή έβγαιναν και περιφέρονταν εδώ κι εκεί και μάζευαν από τα φυτά τα πιο κατάλληλα και από τα δέντρα τους ώριμους καρπούς. Και πως, όταν τους πολεμούσαν τα θηρία, έχοντας ως δάσκαλο το κοινό συμφέρον ο ένας τον άλλο βοηθούσε, πως ζούσαν ομαδικά, ένεκα του φόβου, και άρχισαν έτσι λίγο λίγο να γνωρίζει ο ένας τους τρόπους του άλλου. Και λένε πως η λαλιά τους ήταν αρχικά χωρίς σημασίες και συγκεχυμένη, επειδή οι λέξεις αρθρώθηκαν σιγά σιγά, και πως αφού όρισαν οι άνθρωποι κοινά σύμβολα χωριστά για κάθε αντικείμενο, κατάφεραν να καταστήσουν συναμεταξύ τους γνωστή την ερμηνεία όλων των πραγμάτων.
Κι ενώ λοιπόν σε ολόκληρη την οικουμένη δημιουργήθηκε αυτή η οργάνωση της ζωής, δεν είχαν όλοι οι άνθρωποι την ίδια συμφωνία διαλέκτων, επειδή κάθε ομάδα συνέταξε τις λέξεις όπως έτυχε. Για τούτο και γεννήθηκαν αρχικά ποικίλες μορφές διαλέκτων και οι δημιουργημένες οργανώσεις του βίου ήταν για όλα τα έθνη πρωτόγονες στην αρχή. Λένε ακόμα πως επειδή οι πρώτοι άνθρωποι δεν είχαν ανακαλύψει τίποτε από εκείνα που διευκολύνουν τον βίο, ζούσαν πολύ δύσκολα, γυμνοί από ρούχα, χωρίς να γνωρίζουν τι είναι κατοικία και φωτιά, εντελώς ανίδεοι πώς να παρασκευάζουν τροφή ήμερη.
Επίσης με το να αγνοούν την συγκομιδή των άγριων καρπών, δεν αποθήκευαν κανένα καρπό για ώρα ανάγκης. Για το λόγο αυτό πολλοί χάνονταν το χειμώνα και από το ψύχος και από την έλλειψη τροφής. Σιγά σιγά όμως τους δασκάλεψε η πείρα να καταφεύγουν στα σπήλαια τον χειμώνα και να αποθηκεύουν όσους καρπούς μπορούσαν να διατηρηθούν. Όταν μάλιστα ανακάλυψαν την φωτιά και, λίγο αργότερα, τα άλλα χρήσιμα πράγματα, βρήκαν και τις τέχνες και όλα εκείνα που μπορούν να ωφελούν την κοινή συμβίωση. Επειδή λένε πως η ανάγκη της ζωής υπήρξε καθολοκληρίαν ο δάσκαλος των ανθρώπων και πως για την γνώση κάθε πράγματος αυτή καθοδηγεί κατάλληλα ευφυές ζώον, που διαθέτει ως βοηθούς για καθετί τα χέρια και τον λόγο και την οξύτητα του πνεύματος.

(μετάφραση Γιώργης Γιατρομανωλάκης)


34. ΝΙΚΟΛΑΟΣ Ο ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ (64-4 π.Χ.)
Ήταν Έλληνας ιστορικός και περιπατητικόςφιλόσοφος με καταγωγή από την Δαμασκό, ο οποίος παρήγαγε ιδιαίτερα πλούσιο έργο από το οποίο διασώζονται πολύ λίγα αποσπάσματα. ο συγγραφικό του έργο υπήρξε γιγαντιαίο, αλλά διασώζεται πολύ μικρό τμήμα από αυτό. Το κύριο μέρος του έργο του ήταν η παγκόσμια ιστορία που έγραψε και αποτελούνταν από 144 τόμους. Τα υπόλοιπα γραπτά του αποτελούνται από την αυτοβιογραφία του, βιογραφίες για τον καίσαρα Αύγουστοκαι τον Ηρώδη τον Μέγαμε τους οποίους διατηρούσε στενές προσωπικές σχέσεις, κάποια φιλοσοφικά έργα, καθώς και μερικές κωμωδίες και τραγωδίες.

35. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ Ο ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΣΕΥΣ (60-7 π.Χ.)
Ήταν Έλληνας ιστορικός και δάσκαλος της ρητορικής, ο οποίος ήρθε σε ακμή κατά την διάρκεια της βασιλείας του Καίσαρα Αυγούστου. Πήγε στην Ρώμημετά το τέλος των εμφυλίων πολέμων, και πέρασε είκοσι δύο χρόνια σπουδάζοντας την λατινική γλώσσακαι λογοτεχνία και προετοιμάζοντας το υλικό για την ιστοριογραφία του. Στην διάρκεια αυτής της περιόδου παρέδιδε μαθήματα ρητορικής. Κατά κοινή υπόθεση είναι πρόγονος του Αιλίου Διονυσίου του Αλικαρνασσέως. Το σπουδαιότερό του έργο, με τον τίτλο «Ρωμαϊκή Ἀρχαιολογία», καλύπτει την ιστορία της Ρώμης από την μυθική εποχή μέχρι τις αρχές του Α' Καρχηδονιακού Πολέμου. Διαιρέθηκε σε είκοσι τόμους, από τους οποίους οι πρώτοι εννέα διασώζονται ολόκληροι, ο δέκατος και ο ενδέκατος σχεδόν ολόκληροι, και οι υπόλοιποι τόμοι σε σπαράγματα, σε αποσπάσματα του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου. Ο Διονύσιος ήταν επίσης ο συγγραφέας μερικών ρητορικών πραγματειών.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΡΩΜΑΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ – ΛΟΓΟΣ ΠΡΩΤΟΣ»

Αρχαίο κείμενο:


Μετάφραση:

Επειδή ο Οίνωτρος ήταν δυσαρεστημένος με την μοιρασιά της γης της Αρκαδίας, πού έκανε ο πατέρας του Λυκάων στα 22 παιδιά του, άφησε την Πελοπόννησο, ετοίμασε στόλο και πέρασε την θάλασσα του Ιονίου μαζί με τον Πευκέτιο, έναν από τους αδελφούς του. Συνοδευόταν δε από πλήθος λαού. Ο Πευκέτιος, αφού πέρασε το ακρωτήριο της Ιαπυγίας, βγήκε με μία ομάδα ανθρώπων στην ξηρά και η περιοχή πού αποβιβάσθηκαν ονομάστηκε Πευκετία. Ο Οίνωτρος δε, με τον περισσότερο στρατό πέρασε στην άλλη θάλασσα, που βρέχει, τις δυτικές περιοχές κατά μήκος των ακτών της Ιταλίας, που ονομάστηκε έκτοτε Αυονική θάλασσα και αργότερα Τυρρηνική. Αύτη η περιοχή ονομάσθηκε Οινωτρία. Ο Οίνωτρος δε, γεννήθηκε 17 γενεές πριν από την τρωική εκστρατεία.

ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: 1^ος - 4^ος αιώνας μ.Χ.

36. ΧΑΙΡΗΜΩΝ Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΥΣ (πρώτο μισό του 1^ου αιώνα μ.Χ.)
Ήταν αρχαίος Έλληνας στωικός φιλόσοφος, ιστορικός και γραμματικός που άκμασε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου κατά την ελληνιστική περίοδο. Ο Χαιρήμων ήταν διδάσκαλος του Διονυσίου του Αλεξανδρέως και πoλύ πιθανόν και γενικός αρχειοφύλακας της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας. Όταν μετέβη στην Ρώμη φέρεται να χρημάτισε επίσης και διδάσκαλος του Αυτοκράτορα Νέρωνα. Από τα αξιολογότερα των έργων του διακρίνονται η "Ιστορία της Αιγύπτου", από την οποία μόνο αποσπάσματα έχουν σωθεί, τα "Ιερογλυφικά", "Περί κομητών" (ιστορική αναφορά), κ.ά.

37. ΘΑΛΛΟΣ (1^ος αιώνας μ.Χ.)
Ήταν ιστορικός συγγραφέας της Μέσης Ανατολής. Ήταν Σαμαρείτης απελεύθερος επί Αυτοκράτορα Τιβέριου και την έγραψε Ιστορία της Ελλάδας και της Ασίας από τον Τρωικό πόλεμο μέχρι τις ημέρες του. Δυστυχώς ή ιστορία του χάθηκε.Τα έργα του δεν έχουν διασωθεί, αλλά υπάρχουν πολλές αναφορές σε αυτόν:Οι Ιώσηπος, Ιουστίνος, Τερτυλλιανός, Μινούκιος Φήλιξ, Θεόφιλος επίσκοπος Αντιοχείας, Λακτάντιος Λούκιος Καικίλιος Φιρμιανός είναι μερικά ιστορικά πρόσωπα που αναφέρονται στον Θαλλό και το έργο του. 

38. ΜΕΜΝΩΝ Ο ΗΡΑΚΛΕΙΔΗΣ (1^ος αιώνας μ.Χ.)
Ήταν ιστορικός που έζησε τον 1ο αι. και καταγόταν από την αρχαία Ηράκλεια. Συγκαταλέγεται μεταξύ των αλεξανδρινών ιστορικών που έγραψαν με θέμα την τοπική ιστορία της πατρίδας. Ο Μέμνων αναφέρεται ως συγγραφέας του 16τομου έργου "Περί Ηρακλείας", από το οποίο σώζονται αποσπάσματα στην "Μυριόβολο" ή "Βιβλιοθήκη" του Πατριάρχη Φωτίου Α΄.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΠΕΡΙ ΗΡΑΚΛΕΙΑΣ – ΜΥΡΙΟΒΙΒΛΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΦΩΤΙΟΥ Α’»

(13^ος ΤΟΜΟΣ) Όταν οι  Ηρακλεινοί έμαθαν ότι ο Λυσίμαχος είχε χάσει την ζωή του από χέρι συμπατριώτη τους, αναθάρρησαν και με γενναιότητα διεκδίκησαν την ανεξαρτησία που είχαν στερηθεί επί 84 χρόνια, αρχικά από τους ιθαγενείς τυράννους και στην συνέχεια απ’ τον Λυσίμαχο. Κατά πρώτον επισκέφθηκαν τον Ηρακλείδη με την προτροπή να εγκαταλείψει την πόλη, πράξη την οποία θα συνόδευαν όχι μόνο με αμνηστία αλλά και ξεχωριστά δώρα, αρκεί να τους επέτρεπε να ανακτήσουν την ελευθερία τους. Αυτός, εκτός του ότι δεν πείστηκε, εξαγριώθηκε και μάλιστα δρομολόγησε την τιμωρία κάποιων πολιτών, οι οποίοι όμως συνθηκολόγησαν με τους αρχηγούς της φρουράς, υποσχόμενοι στους στρατιώτες ίσα δικαιώματα και καμία μεταβολή στις αμοιβές τους. Ακολούθως, συνέλαβαν τον Ηρακλείδη και τον φυλάκισαν για σύντομο χρονικό διάστημα, ικανό όμως να τους απελευθερώσει από κάθε φόβο. Γκρέμισαν συθέμελα τα τείχη της ακρόπολης, διόρισαν τον Φώκριτο κυβερνήτη της πόλης και απέστειλαν πρεσβεία στον Σέλευκο.
Αλλά, ο Ζιποίτης, ηγέτης των Βιθυνίων, εχθρικός πρός την Ηράκλεια για λογαριασμό των Λυσιμάχου και Σελεύκου (όντας εχθρός και των δύο) επιτέθηκε στα περίχωρα της πόλης και τα λεηλάτησε, δίχως αυτό να σημαίνει ότι οι στρατιώτες του υπέστησαν μικρότερη ζημία από αυτήν που προκάλεσαν.
Εν τω μεταξύ, ο Σέλευκος είχε στείλει τον Αφροδίσιο διαχειριστή των πόλεων της Φρυγίας και των βορείων τμημάτων του Πόντου. Επιστρέφοντας με την ολοκλήρωση του έργου του, επαίνεσε τις άλλες πόλεις αλλά κατηγόρησε τους Ηρακλεινούς για την εχθρότητα που επέδειξαν πρός τον Σέλευκο. Αυτός ενοχλημένος, χρησιμοποίησε απειλές με σκοπό να υποτιμήσει και φοβίσει την αποστολή τους που βρισκόταν εκεί, αλλά ένας από αυτούς, ο επονομαζόμενος “χαμαιλέων”, δεν φοβήθηκε και απάντησε “Ἡρακλῆς κάρρων Σέλευκε” (όπου κάρρωνστη δωρική διάλεκτο, σήμαινε δυνατότερος). Ο Σέλευκος δεν το κατάλαβε αλλά παρέμεινε θυμωμένος κι έφυγε μακριά τους. Έτσι, η αποστολή δεν ήταν δυνατό να διακρίνει το όφελος ανάμεσα στην παραμονή της εκεί ή την επιστροφή της στην πατρίδα.
Όταν οι Ηρακλεινοί πληροφορήθηκαν το συμβάν, εκτός των άλλων προετοιμασιών, άρχισαν να συγκεντρώνουν συμμάχους, αποστέλλοντας συνάμα πρεσβείες στον Μιθριδάτη, βασιλέα του Πόντου και στις πόλεις του Βυζαντίου και της Χαλκηδόνος. Τότε, ο Νύμφις (ιστορικός) ένας από τους παραμένοντες εξορίστους της Ηράκλειας, παρότρυνε τους υπολοίπους να επιστρέψουν στην πατρίδα, λέγοντας πως κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επιτευχθεί απλά, εφόσον δεν αξίωναν την ανάκτηση των περιουσιών που τους είχαν αφαιρεθεί από τους γονείς τους. Κατάφερε να τους πείσει πολύ εύκολα και ο γυρισμός τους πραγματοποιήθηκε όπως είχε προβλέψει. Οι εξόριστοι και η πόλη που τους υποδέχτηκε μοιράστηκαν την ίδια χαρά και ικανοποίηση, καθώς οι πολίτες τους επεφύλαξαν θερμή υποδοχή εξασφαλίζοντας ότι πλέον δεν έλειπε κάτι που θα μπορούσε να συμβάλλει στην ευημερία τους.


39. ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ Ο ΧΑΙΡΩΝΕΥΣ (45-125 μ.Χ.)
Ήταν Έλληναςιστορικός, βιογράφοςκαι δοκιμιογράφος. Γεννημένος στην μικρή πόλη της Χαιρώνειας, στη Βοιωτία, πιθανώς κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ρωμαίου αυτοκράτορα Κλαύδιου. Το πιο γνωστό του έργο είναι οι Βίοι Παράλληλοι, μια σειρά βιογραφιών διάσημων Ελλήνων και Ρωμαίων, διευθετημένων ανά ζεύγη, έτσι ώστε να δίνεται έμφαση στις κοινές ηθικές τους αξίες ή αποτυχίες. Οι διασωθέντες Βίοι περιλαμβάνουν 23 ζεύγη βιογραφιών, ενός Έλληνα και ενός Ρωμαίου, όπως επίσης και τέσσερις μεμονωμένους βίους.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΚΡΑΣΣΟΣ»

Αρχαίο κείμενο:



Μετάφραση:

Ενώ συνέβαιναν αυτά, ο Ορώδης είχε ήδη συμφιλιωθεί με τον Αρταβάζη τον Αρμένιο και είχε αρραβωνιάσει τον γιο του Πάκορο με την αδελφή εκείνου· είχαν αρχίσει τα αμοιβαία τραπεζώματα και οι προσκλήσεις για οινοποσία· εκεί απαγγέλλονταν και πολλά ποιήματα από την Ελλάδα. Γιατί ο Ορώδης δεν ήταν άγευστος ούτε της ελληνικής γλώσσας ούτε της λογοτεχνίας, ενώ ο Αρταβάζης συνέθετε και τραγωδίες και έγραφε λόγους και ιστορικά έργα, κάποια από τα οποία σώζονται. Όταν λοιπόν έφεραν το κεφάλι του Κράσσου στην πόρτα, είχαν μόλις σηκώσει τα τραπέζια και ένας υποκριτής τραγωδιών από τις Τράλλεις, ονομαζόμενος Ιάσων, τραγουδούσε από τις Βάκχες του Ευριπίδη την σκηνή της Αγαύης. Ενώ τον επευφημούσαν, εμφανίστηκε στην πόρτα του ανδρωνίτη ο Σιλάκης και, αφού προσκύνησε, έριξε στο μέσο των συνδαιτυμόνων το κεφάλι του Κράσσου. Οι Πάρθοι περιχαρείς χειροκροτούσαν και κραύγαζαν· τον Σιλάκη οι υπηρέτες, έπειτα από διαταγή του βασιλιά, τον έβαλαν να καθίσει, ενώ ο Ιάσων, αφού παρέδωσε σε κάποιο από τα μέλη του χορού το ομοίωμα της κεφαλής του Πενθέα, άδραξε το κεφάλι του Κράσσου και υποδυόμενος την κυριευμένη από την βακχική μανία Αγαύη τραγούδησε με το πάθος του θεόληπτου τους λυρικούς εκείνους στίχους:

Φέρω από τα όρη
στα μέλαθρα χλωρό βλαστάρι·
μόλις το έκοψα,
ευλογημένο κυνήγι.

Και αυτά έτερπαν τους πάντες· όταν όμως τραγουδούσαν το αμέσως επόμενο αμοιβαίο άσμα της Αγαύης και του χορού...

‹Α.› Ποιος τον σκότωσε;
‹Β.› Δικό μου το έπαθλο,

Πήδησε πάνω ο Εξάθρης, που έτυχε να είναι παρών στο δείπνο, και πιάστηκε και αυτός από το κεφάλι, θέλοντας έτσι να δείξει ότι ταίριαζε πολύ περισσότερο τους στίχους εκείνους να τους λέει αυτός παρά ο άλλος. Ο βασιλιάς κατευχαριστημένος του προσέφερε τα πατροπαράδοτα δώρα, ενώ στον Ιάσονα έδωσε ένα τάλαντο. Σε τέτοιο τέλος κατέληξε, λένε, η στρατηγία του Κράσσου, σαν να ήταν τραγωδία.

(μετάφραση Θ. Κ. Στεφανόπουλος)


«ΑΝΤΩΝΙΟΣ»



Μετάφραση:

(Α) Παρά το γεγονός ότι και από τον ίδιο και από τους φίλους του δεχόταν πολλά γράμματα με τα οποία την προσκαλούσαν, περιφρόνησε και αγνόησε τόσο επιδεικτικά τον άνδρα, ώστε να αναπλέει τον ποταμό Κύδνο μέσα σε πλοίο χρυσόπρυμνο, με αναπεπταμένα πανιά ολοπόρφυρα και με τους κωπηλάτες να λάμνουν με ασημένια κουπιά υπό τον ήχο του αυλού, που συνδυαζόταν αρμονικά με τους ήχους από τις σύριγγες και τις κιθάρες. Η ίδια ήταν ξαπλωμένη κάτω από στέγαστρο χρυσοποίκιλτο, στολισμένη όπως ζωγραφίζουν την Αφροδίτη, ενώ αγόρια όμοια με ζωγραφισμένους Έρωτες έστεκαν από την μια και από την άλλη ανεμίζοντας ριπίδια. Επίσης, οι ωραιότερες θεραπαινίδες, ντυμένες Νηρηίδες και Χάριτες, έστεκαν άλλες πλάι στα πηδάλια και άλλες πλάι στα παλαμάρια. Ευωδιές εξαίσιες από αμέτρητα θυμιάματα ξεχύνονταν στις όχθες. Από τους ανθρώπους πάλι άλλοι την συνόδευαν από την μια και από την άλλη όχθη ευθύς από την εκβολή του ποταμού, ενώ άλλοι κατέβαιναν από την πόλη στην ακτή για να δουν το θέαμα. Και καθώς το πλήθος το συναθροισμένο στην αγορά απομακρυνόταν κατά κύματα, στο τέλος ο ίδιος ο Αντώνιος, καθισμένος στο βήμα, απόμεινε μόνος. Και παντού κυκλοφορούσε η φήμη ότι η Αφροδίτη ερχόταν να ξεφαντώσει με τον Διόνυσο για το καλό της Ασίας.
Έστειλε λοιπόν ο Αντώνιος και την καλούσε σε δείπνο· αυτή ωστόσο εξέφρασε την επιθυμία να την επισκεφθεί καλύτερα εκείνος. Θέλοντας λοιπόν από την πρώτη στιγμή να δείξει την καλή του διάθεση και τα φιλικά του αισθήματα, ανταποκρίθηκε και πήγε. Εκεί βρέθηκε μπροστά σε προετοιμασία ανώτερη από οποιαδήποτε περιγραφή· όμως αυτό που του προκάλεσε την μεγαλύτερη εντύπωση ήταν το πλήθος των φώτων. Γιατί τόσα φώτα λέγεται ότι είχαν τοποθετηθεί και άναβαν συγχρόνως σε όλα τα σημεία, και με τέτοιες κλίσεις και τέτοιους συνδυασμούς το ένα σε σχέση με το άλλο είχαν οργανωθεί και διαταχθεί σε σχηματισμούς τετραγώνων και κύκλων, ώστε το θέαμα εκείνο να συγκαταλέγεται στα λίγα ωραία θεάματα που θα άξιζε να δει κανείς.
Την επόμενη ημέρα, όταν ο Αντώνιος της ανταπέδιδε το τραπέζι, είχε την φιλοδοξία να την ξεπεράσει στην λαμπρότητα και την χάρη, όταν όμως υστερούσε και στα δύο και έβγαινε ηττημένος ακριβώς σ᾽ αυτά, υπήρξε ο πρώτος που ειρωνεύτηκε τις δικές του ετοιμασίες για την πενιχρότητα και την χοντροκοπιά τους. Η Κλεοπάτρα, διαπιστώνοντας ότι και στα αστεία του Αντωνίου υπήρχε έντονο το στοιχείο του στρατιώτη και του κοινού ανθρώπου, χρησιμοποιούσε αυτόν τον τρόπο και απέναντί του με παρρησία ήδη και με τόλμη. Γιατί η ομορφιά της καθ᾽ εαυτήν δεν ήταν, λένε, απαράμιλλη ούτε τέτοια ώστε να αφήνει έκθαμβους όσους την έβλεπαν, η συναναστροφή όμως μαζί της είχε κάτι το σαγηνευτικό, στο οποίο δεν μπορούσες να αντισταθείς, και η μορφή της, σε συνδυασμό με την πειθώ του λόγου της και το ήθος που, κατά κάποιον τρόπο, συνόδευε την επικοινωνία της με τους άλλους, είχε κάτι το συναρπαστικό. Επίσης, όταν μιλούσε, ήταν απόλαυση να ακούς τον ήχο της φωνής της, ενώ και την γλώσσα της, σαν όργανο πολύχορδο, την προσάρμοζε με ευχέρεια σε οποιαδήποτε γλώσσα ήθελε και έτσι μόνο με ελάχιστους βαρβάρους επικοινωνούσε μέσω διερμηνέα, ενώ κατά κανόνα τις απαντήσεις τις έδινε η ίδια, όπως επί παραδείγματι στους Αιθίοπες, στους Τρωγλοδύτες, στους Εβραίους, στους Άραβες, στους Σύρους, στους Μήδους και στους Πάρθους. Λέγεται ακόμη ότι είχε μάθει τις γλώσσες και πολλών άλλων, ενώ οι προκάτοχοί της βασιλείς δεν είχαν υποβληθεί στον κόπο να μάθουν ούτε την αιγυπτιακή γλώσσα, ενώ κάποιοι είχαν ξεχάσει ακόμη και τα μακεδονικά.

(μετάφραση Θ. Κ. Στεφανόπουλος)


40. ΣΤΡΑΒΩΝ (64-24 π.Χ.)
Ήταν Έλληναςγεωγράφος, φιλόσοφοςκαι ιστορικός. Ειδικότερα, ως γεωγράφος, συγκαταλέγεται στους διασημότερους της αρχαιότητας. Ο Στράβων γεννήθηκε από πλούσια οικογένεια στην Αμάσειατου Πόντου, όπου και πέθανε, σε ηλικία 90 περίπου ετών. Τα δύο μεγαλύτερα έργα του είναι τα «Ιστορικά υπομνήματα» και τα περίφημα «Γεωγραφικά» του. Τα Ιστορικά υπομνήματα αποτελούνται από 47 βιβλία γραμμένα σε πάπυρο, τα περισσότερα εκ των οποίων χάθηκαν, με αποτέλεσμα τα σωζόμενα αποσπάσματα (που σήμερα βρίσκονται στην κατοχή του πανεπιστημίουτου Μιλάνου) να μην επιτρέπουν τον σχηματισμό ακριβούς εικόνας του όλου έργου. Το έργο του "Γεωγραφικά", που αποτελείται από 17 βιβλία, ευτυχώς σώζεται ακέραιο και σε άριστη κατάσταση, χαρίζοντας την φήμη και την δόξα του στους κατοπινούς αιώνες.

42. ΑΠΠΙΑΝΟΣ (95-165 μ.Χ.)
Ήταν Ρωμαίος ιστορικός ελληνικής καταγωγής. Γεννήθηκε γύρω στο 95στην Αλεξάνδρεια. Έγραψε την ρωμαϊκή ιστορία από την εποχή του Αινεία μέχρι τις μέρες του, με τίτλο «Ρωμαϊκά». Το έργο του αποτελείται από 24 βιβλία. Διαίρεσε την ιστορία κατά έθνη με την χρονολογική σειρά που κατακτήθηκαν από τους Ρωμαίους. Η μόνη εξαίρεση είναι τα βιβλιά 13-17 που αναφέρονται στους εμφυλίους πολέμους.

43. ΦΛΑΒΙΟΣ ΑΡΡΙΑΝΟΣ (95-175 μ.Χ.)
Ήταν Έλληνας, Ρωμαίος πολίτης, συγγραφέας, ιστορικός, φιλόσοφος, γεωγράφος, πολιτικός και στρατιωτικός, έπαρχος της Καππαδοκίας (130-137 μ.Χ.), Αθηναίος πολίτης, Άρχων της Αθήνας, γνωστότερος για τα έργα του «Αλεξάνδρου Ανάβασις» και  «Ινδική». Γεννήθηκε στην Νικομήδειατης Μικράς Ασίας (στην Βιθυνία) γύρω στο 95μ.Χ. και πέθανε σ' αυτήν γύρω στο 180μ.Χ.. Από τα ιστορικά του το σπουδαιότερο και το καλύτερο, που διασώθηκε ολόκληρο, είναι η «Αλεξάνδρου Ανάβασις». Αποτελείται από εφτά βιβλία (προς μίμησην της «Κύρου Ανάβασις», του Ξενοφώντα) γραμμένα στην αττική διάλεκτο (ο Αρριανός ήταν γνωστός Αττικιστής της εποχής εκείνης). Φιλοσοφικά του έργα ήταν οι «Επικτήτου διατριβαί» (το έργο του, στο οποίο αναφέρεται στην διδασκαλία του Επικτήτου), οχτώ βιβλία, από τα οποία σώθηκαν τα τέσσερα πρώτα και το «Εγχειρίδιον Επικτήτου» (κείμενο μικρής εκτάσεως, που αποτελούσε περικοπή του Επικτήτου Διατριβαί). Γεωγραφικά ήταν «Περίπλους του Ευξείνου Πόντου», έργο με μεγάλη ακρίβεια και σαφήνεια, γιατί ο ίδιος έκανε αυτό το ταξίδι.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΑΝΑΒΑΣΙΣ»



Μετάφραση:

Όταν ο Αλέξανδρος έφθασε στο Γόρδιο, κυριεύθηκε από μεγάλη επιθυμία να ανέβει στην ακρόπολη, όπου ήταν τα ανάκτορα του Γόρδιου και του γιου του Μίδα, για να δει την άμαξα του Γόρδιου καθώς και το ζυγόδεσμο της άμαξας. Για την άμαξα εκείνη κυκλοφορούσε ανάμεσα στους γείτονες μια πολύ διαδεδομένη παράδοση: ο Γόρδιος ήταν ένας άνθρωπος φτωχός, καταγόμενος από τους παλιούς Φρύγες, που είχε μικρή έκταση καλλιεργήσιμης γης και δυο ζευγάρια βόδια· με το ένα όργωνε το χωράφι του και το άλλο το έζευε στην άμαξα. Ενώ λοιπόν κάποια μέρα όργωνε το χωράφι του, ένας αετός κάθισε πάνω στο ζυγό και εξακολούθησε να κάθεται σε αυτόν ώς την ώρα που ξέζεψε τα βόδια του. Ο Γόρδιος ταράχτηκε από την εμφάνιση του αετού και πήγε να ανακοινώσει το θεϊκό σημάδι στους μάντεις Τελμισσείς· γιατί οι Τελμισσείς γνώριζαν καλά να εξηγούν τα θεϊκά σημάδια, επειδή είχε παραχωρηθεί στους ίδιους, στις γυναίκες και στα παιδιά τους από γενιά σε γενιά το χάρισμα της μαντείας. Ενώ λοιπόν πλησίαζε σε ένα χωριό των Τελμισσέων, συνάντησε ένα κορίτσι που έπαιρνε νερό και της διηγήθηκε, πώς έγινε η εμφάνιση του αετού· εκείνη λοιπόν, που καταγόταν επίσης από το μαντικό γένος, του υπέδειξε να προσφέρει θυσία στον Δία τον βασιλιά, ξαναγυρίζοντας στο ίδιο μέρος. Ο Γόρδιος την παρακάλεσε να τον ακολουθήσει και να του υποδείξει, πώς να κάμει την θυσία· αυτός πράγματι πρόσφερε την θυσία κατά τον τρόπο που τον συμβούλευσε η κόρη, την παντρεύτηκε και απέκτησε μαζί της ένα γιο που τον ονόμασαν Μίδα. Και ήταν πια άνδρας ο Μίδας, ωραίος και ευγενικός, όταν οι Φρύγες ταλαιπωρούνταν από εμφύλια διαμάχη· τους δόθηκε τότε χρησμός ότι μια άμαξα θα τους φέρει βασιλιά και ότι αυτός θα καταπαύσει τη διαμάχη τους. Και ενώ ακόμη συσκέπτονταν για το ζήτημα αυτό, ήρθε ο Μίδας μαζί με τον πατέρα και τη μητέρα του και παρουσιάστηκε στη λαϊκή συνέλευση με την άμαξά του. Ερμηνεύοντας οι Φρύγες το χρησμό κατάλαβαν ότι ο Μίδας ήταν ο άνδρας που τους είχε πει ο θεός ότι θα τον έφερνε η άμαξα· ανακήρυξαν λοιπόν βασιλιά τους τον Μίδα· αυτός τους σταμάτησε την εμφύλια διαμάχη και αφιέρωσε την άμαξα του πατέρα του στην ακρόπολη ως ευχαριστήρια προσφορά στον Δία τον βασιλιά, γιατί έστειλε τον αετό. Κυκλοφορούσε ακόμα η εξής παράδοση σχετικά με την άμαξα. Όποιος θα έλυνε το ζυγόδεσμό της, αυτός ήταν πεπρωμένο να εξουσιάσει την Ασία. Ο ζυγόδεσμος αυτός ήταν κατασκευασμένος από φλοιό κρανιάς και δεν φαινόταν ούτε η αρχή ούτε το τέλος του. Ο Αλέξανδρος δεν μπορούσε να βρει τρόπο να λύσει το ζυγόδεσμο, αλλά δεν ήθελε να τον αφήσει και άλυτο, μήπως αυτό προκαλέσει κάποια αναταραχή στον κόσμο. Άλλοι συγγραφείς αναφέρουν ότι χτύπησε με το ξίφος του το ζυγόδεσμο, τον έκοψε και είπε ότι τον έλυσε· ο Αριστόβουλος όμως λέει ότι ο Αλέξανδρος, αφού αφαίρεσε από τον άξονα το μικρό πάσσαλο, που ήταν ένα ξύλινο καρφί περασμένο πέρα-πέρα μέσα στον άξονα για να συγκρατεί το ζυγόδεσμο, τράβηξε το ζυγόδεσμο έξω από τον άξονα. Εγώ πάντως δεν είμαι σε θέση να βεβαιώσω, με ποιο τρόπο έλυσε ο Αλέξανδρος το ζυγόδεσμο. Αυτός όμως και η συνοδεία του απομακρύνθηκαν από την άμαξα με την πεποίθηση ότι είχε εκπληρωθεί ο χρησμός ο σχετικός με το λύσιμο του ζυγόδεσμου. Και πράγματι εκείνη την νύχτα βροντές και αστραπές το επιβεβαίωσαν· γι᾽ αυτό την επόμενη μέρα ο Αλέξανδρος πρόσφερε θυσία στους θεούς που φανέρωσαν τα θεϊκά σημάδια και το λύσιμο του ζυγόδεσμου.

(μετάφραση Θ. Χ. Σαρικάκης)


44. ΦΛΑΒΙΟΣ ΦΙΛΟΣΤΡΑΤΟΣ (160/170-244/249 μ.Χ.)
Κύριος εκπρόσωπος της Δεύτερης Σοφιστικής. Χρονολογικά ήταν ο δεύτερος σοφιστής της οικογενείας των Φιλοστράτων και έτσι είναι γνωστός και ως Φιλόστρατος Β΄, αν και ο ίδιος αποκαλούσε τον εαυτό του Φιλόστρατος ο Αθηναίος. Γεννήθηκε στη Λήμνο, και έζησε στα τέλη του 2ου αι.και στο α΄ μισό του 3ο αι.μ.Χ., εν συνεχεία πήγε στην Αθήνα για να σπουδάσει και αργότερα εγκαταστάθηκε στη Ρώμη, την εποχή που βασίλευε ο Σεπτίμιος Σεβήρος, όπου απέκτησε την εύνοια της γυναίκας του αυτοκράτορα και μητέρας του ΚαρακάλλαΙουλίας Δόμνας. Μετά το 217, οπότε βρήκαν τραγικό τέλος η Ιουλία Δόμνακαι ο Καρακάλλας, γύρισε στην Αθήνα (κατά άλλη όμως εκδοχή πήγε στην Τύρο, όπου του δόθηκαν πολιτικά δικαιώματα) για να δραστηριοποιηθεί ως δάσκαλος της σοφιστικής.Πατέρας του ήταν ο σοφιστής και δραματικός ποιητής Φιλόστρατος ο Βέρος. Από τα σωζόμενα έργα του «φιλοστρατείου σώματος» αποδίδονται στον Φλάβιο Φιλόστρατο τα εξής: «Βίοι Σοφιστών» σε δύο βιβλία, «Ηρωικός», «Γυμναστικός», «Νέρων», «Επιστολές» και «Βίος Απολλωνίου του Τυανέως».

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΤΑ ΕΣ ΤΟΝ ΤΥΑΝΕΑ ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΝ»



Μετάφραση:

(Α) Πώς ακριβώς ήταν οι άνδρες αυτοί και πώς κατοικούσαν στον λόφο τα διηγείται ο ίδιος ο Απολλώνιος. «Είδα», λέει σε μια από τις ομιλίες του προς τους Αιγύπτιους, «τους Ινδούς Βραχμάνες να κατοικούν πάνω στην γη, χωρίς να είναι πάνω της, να είναι περιτειχισμένοι χωρίς να έχουν τείχη, και, χωρίς να έχουν τίποτα, να έχουν τα πάντα.». Αυτά έγραψε έχοντας κατά νου κάτι σαφώς βαθύτερο. Ο Δάμις ωστόσο λέει ότι κοιμούνται κατάχαμα και ότι στρώνουν στο χώμα χορτάρια που μαζεύουν οι ίδιοι· τους είδε μάλιστα να περπατούν στον αέρα, δύο πήχεις πάνω από τη γη, όχι για να κάνουν επίδειξη θαυμάτων τέτοιες φιλοδοξίες τις περιφρονούν, αλλά επειδή θεωρούν όλα όσα κάνουν εγκαταλείποντας την γη και προχωρώντας μαζί με τον ήλιο πρέπουσες εκδηλώσεις σεβασμού προς τον θεό. Και όντως την φωτιά που αποσπούν από τις ακτίνες του ήλιου, αν και είναι υλική, ούτε σε βωμό την καίνε ούτε την φυλάνε σε φούρνους, αλλά, όπως οι ακτίνες ανακλώνται από τον ήλιο και το νερό, έτσι και αυτή την φωτιά την αντιλαμβάνονται να μετεωρίζεται και να κινείται στον αιθέρα. Παρακαλούν μάλιστα τον ήλιο, που έχει την εποπτεία των εποχών, να έρθουν εκείνες την ώρα που πρέπει στην γη και να ευημερεί η Ινδική. Την νύχτα παρακαλούν την ακτίνα του φωτός να μην θυμώνει με το σκοτάδι, μα να μένει μαζί τους όπως την έφεραν. Αυτό λοιπόν φαίνεται να σημαίνουν τα λόγια του Απολλώνιου ότι «οι Βραχμάνες βρίσκονται πάνω στην γη και όχι στην γη». Και η φράση «είναι περιτειχισμένοι χωρίς να έχουν τείχη» δηλώνει τον αέρα κάτω από τον οποίο ζουν. Διότι, αν και δίνουν την εντύπωση ότι διαμένουν στο ύπαιθρο, σηκώνουν μια σκιά από πάνω τους και έτσι δεν βρέχονται, όταν βρέχει, και έχουν ήλιο, όποτε θέλουν. Την φράση πάλι «ενώ δεν έχουν τίποτα, έχουν τα πάντα» ο Δάμις την ερμηνεύει ως εξής: Όσες πηγές αναβλύζουν για τους βακχεύοντες από την γη, κάθε φορά που ο Διόνυσος θα σείσει τους ίδιους και την γη, τόσες παρουσιάζονται και στους Ινδούς, όταν φιλοξενούν ή φιλοξενούνται. Εύλογα λοιπόν ισχυρίζεται ο Απολλώνιος ότι αυτοί που έτσι, χωρίς προετοιμασία, εξασφαλίζουν ό,τι θέλουν, έχουν αυτά που δεν έχουν. Φροντίζουν να αφήνουν μακριά μαλλιά, όπως τον παλιό καιρό οι Λακεδαιμόνιοι, οι Θούριοι, οι Ταραντίνοι, οι Μήλιοι και όσοι ασπάζονταν τις λακωνικές συνήθειες. Φορούν λευκή ταινία στο κεφάλι, περπατούν ξυπόλυτοι και φορούν το ένδυμά τους όπως περίπου τις εξωμίδες. Το υλικό από το οποίο κατασκευάζεται το ένδυμα είναι φυσικό μαλλί που το παράγει η γη, λευκό όπως των Παμφύλων, αλλά πιο απαλό· από το μαλλί στάζει το λίπος που είναι όμοιο με λάδι ελιάς. Από αυτό φτιάχνουν το ιερό τους ένδυμα. Και αν κάποιος άλλος προσπαθήσει να αποσπάσει το μαλλί, εκτός από τους Ινδούς αυτούς, η γη δεν τον αφήνει. Το δαχτυλίδι και η ράβδος, που και τα δύο τα φέρουν όλοι τους, έχουν την δύναμη να κάνουν τα πάντα, και τα θεωρούν άρρητα.

(Β) Συνέβη επίσης τότε ένας νεόπλουτος και απαίδευτος νεαρός να χτίζει σπίτι στην Ρόδο και να συγκεντρώνει για τον σκοπό αυτό πολύχρωμους ζωγραφικούς πίνακες και λίθους από όλες τις χώρες. Τον ρώτησε λοιπόν ο Απολλώνιος πόσα χρήματα είχε ξοδέψει για δασκάλους και μόρφωση. «Ούτε δραχμή», απάντησε. «Και για το σπίτι πόσα;» «Δώδεκα τάλαντα», είπε, «και, αν χρειαστεί, θα ξοδέψω άλλα τόσα». «Και σε τι θα σου είναι χρήσιμο το σπίτι;», ρώτησε. «Θα είναι εξαιρετικό μέρος για τη σωματική μου άσκηση, γιατί έχει μέσα και περιστύλια για περίπατο και άλση, έτσι που λίγες φορές θα χρειάζεται να πηγαίνω στην αγορά· οι άνθρωποι πάλι που θα έρχονται μέσα θα μου μιλούν με ακόμη μεγαλύτερη ευχαρίστηση, σαν να επισκέπτονται ένα ιερό.» «Οι άνθρωποι», ρώτησε ο Απολλώνιος, «εκτιμώνται πιο πολύ γι᾽ αυτό που είναι οι ίδιοι ή για τα υπάρχοντά τους;» «Για τα πλούτη τους», απάντησε, «γιατί αυτά έχουν την μεγαλύτερη δύναμη». «Και για τα υπάρχοντα, νεαρέ, ποιος είναι» ρώτησε ο Απολλώνιος, «πιο ικανός φύλακας, ο πεπαιδευμένος ή ο απαίδευτος;» Επειδή εκείνος δεν απάντησε, «Μου δίνεις», είπε, «την εντύπωση, νεαρέ, πως δεν ανήκει το σπίτι σε εσένα, αλλά εσύ στο σπίτι. Όσο για μένα, αν πήγαινα σε ένα ιερό, με πολύ μεγαλύτερη ευχαρίστηση θα έβλεπα σε ένα, έστω και μικρό ιερό άγαλμα χρυσελεφάντινο παρά σε μεγάλο άγαλμα πήλινο και ευτελές».

(μετάφραση Σταύρος Τσιτσιρίδης)


44. ΔΕΞΙΠΠΟΣ Ο ΕΡΕΝΝΙΟΣ (217 μ.Χ.)
Ιστορικός. Ήταν κάτοχος υψηλού ιερατικού αξιώματος και διακρίθηκε στην αντιμετώπιση της επιδρομής των Ερούλων (267 μ.Χ.). Το κυριότερο έργο του είχε τίτλο «Χρονική ιστορία» (12 βιβλία) και κάλυπτε την περίοδο από τα αρχαιότατα χρόνια έως το 269-270 (το συνέχισε ο Ευνάπιος). Το έργο «Τα μετ’ Αλέξανδρον» (4 βιβλία) θεωρείται περίληψη του έργου του Αρριανού. Στα «Σκυθικά» πραγματεύεται τις γερμανικές επιδρομές από την νότια Ρωσία (238-270). Το έργο του υπήρξε αντικείμενο επαινετικών σχολίων (Φώτιος), αλλά και αυστηρής καταδίκης. Εικάζεται ότι είχε ως πρότυπο τον Θουκυδίδη, ωστόσο κάθε κρίση για το έργο του είναι αναγκαστικά ελλιπής, αφού ελάχιστο τμήμα του έχει σωθεί.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΣΚΥΘΙΚΑ»

Αρχαίο κείμενο:

(Α) Επεί δε ες τους Έλληνες εξηγγέλθη η έφοδος των Σκυθών συνήεσαν ες Πύλας, και κατά ταύτοθι στενά των παρόδων εξείργειν αυτούς ώρμηντο. Έφερον δε οι μέν δοράτια, οι δε πελέκειε, οι δε ξύλα κατακεχαλκωμένα και σεσιδηρώμενα άκρα, και όπως εκάστω οπλίσασθαι δυνατά ήν. Και επειδή ηθροίσθησαν το τε διατείχισμα εξετείχισαν και τη φυλακή προσείχον σπουδή. Εδόκει δε το χωρίον και άλλως ασφαλέστατον είναι, οία δη της οδού διά δυσχωρίαν στενής ούσης και πόρου, η φέρει επί την είσω Πυλών Ελλάδα, παρατείνουσα γάρ επί μήκιστον η επ’ Εύβοιας θάλασσα τα τε γχου των ορών <δάπεδα> δυσεμβολώτατα διά πηλόν εργάζεται και επιλαμβάνουσα <επί>τούτοις η Οίτη το όρος [           ]α πεζή τε και ιππική διά της εγγύτητος των πετρών απορώτατον εργάζεται το χωρίον.

(Β) Στρατηγοί δε του παντός πολέμου αιρετοί απεφάνθησαν υπό των Ελλήνων, Μαριανός τε ος δη προαιρεθείς ήν άρχειν της Ελλάδος εκ βασιλέως της εντός Πυλών, και επί τώδε Φιλόστρατος τε Αθηναίος ανήρ λόγους και γνώμην κρατίστος, και Δέξιππος ος η πέμπτον είχε την εν Βοιωτοίς αρχήν. Εδόκει το συμφορώτατον είναι και θαρσύναι αυτούς λόγω και ες ανάμνησιν της των προγόνων αρετή αγαγείν ως αν προθυμότερον του παντός πολέμου άπτοιντο και μή απαγορεύοιεν προς την φυλακήν <την τε αθροωτάτην>, ήν τε και χρόνιος τοις εναντίοις η πείρασις του τειχίσματος γίγνηται.

(Γ) Ώ Έλληνες, η τε πρόφασις της σωτηρίας ημών καθ’ ήν ηθροισθήτε και το χωρίον εν ω παρατάσσεσθε, ικανώτατα άμφω μνήμην αρετής παρασκευασαι, ουδέ γάρ οι πρόγομοι υμών εν τώδε μαχόμενοι εσφηλάν ποτε της ελευθερίας την Ελλάδα, εν τε γάρ τοις Μηδικοίς άριστα ηγωνίσαντο και εν πολέμω τω Λαμϊακώ κληθέντι και αύ οτε Αντίοχον τον εξ Ασίας δυνάστην ετρέψαντο Ρωμαίοις άρχουσιν ήδη συνιστάμενοι, ως που συνκληρωθέν Έλλησι κατά το δαιμόνιον τοίς κατά των βαρβάρων αγώσιν εν τώδε τω χώρω ενευτυχήται, υμίν δε οικείαι των πολέμων υποθέσεις πάλαι εξήκουσιν. Αλλά θαρρείν έστι τη τε υμετέρα αυτών παρασκευή και του χωρίου τη ισχύϊ, καθ’ ήν καν ταις προτέραις εφόδοις φοβεροί τοις πολεμίοις εφάνητε, άφ’ ων και τα μέλλοντα μοι ούκ ανέλπιστα εύ γιγνώσοντι, ώς εις άνεινον α[       ]

Μετάφραση:

(Α) Όταν οι Έλληνες πληροφορήθηκαν ότι οι Σκύθες κατευθύνονται προς την περιοχή τους, συγκεντρώθηκαν στις Πύλες (Θερμοπύλες) και στάθηκαν εκεί για να τους αποκόψουν από τα στενά των παρόδων. Άλλοι κρατούσαν δόρατα, άλλοι πέλεκεις και άλλοι επιχαλκωμένα ξύλα και σιδερένιες αιχμές, και όπως μπορούσε ο καθένας να οπλιστεί. Και αφού συγκεντρώθηκαν εκεί έκτισαν το ενδιάμεσο τείχος και φύλασσαν την περιοχή με ιδιαίτερη σπουδή. Η περιοχή φαινόταν οτι ήταν εξαιρετικά ασφαλής, μιας και η οδός που οδηγούσε στην (νότια) Ελλάδα μέσω των Πυλών ήταν ιδιαίτερα στενή και δύσβατη, διότι η θάλασσα που περιβάλλει την Εύβοια, η οποία εκτείνεται επι μακρόν μέχρι τα επίπεδα σημεία κοντά στα βουνά και κάνει εξαιρετικά δύσβατη την πρόσβαση λόγο της λάσπης και συμβάλλει σε αυτό και το όρος Οίτη [.....] το οποίο κάνει την περιοχή εξαιρετικά δύσβατη και για το ιππικό και για ένα σώμα πεζικού λόγο της εγγύτητας των βράχων.

(Β) Στρατηγοί ολόκληρου του πολέμου εκλέχτηκαν με απόφαση των Ελλήνων, ο Μαριανός, ο οποίος είχε ήδη επιλεγεί απο τον βασιλέα ως κυβερνήτης της εντός των Πυλών Ελλάδας και μαζί με αυτόν ο Φιλόστρατος ο Αθηναίος, άνδρας ικανότατος στους λόφους και την γνώμη και ο Δέξιππος, ο οποίος ήταν ήδη για πέμπτη φορά Βοιωτάρχης. Φάνηκε ως το πιο συμφέρον ακόμα να τους εμψυχώσει με έναν λόγο και να τους υπενθυμίσει την αρετή των προγόνων τους ωστε να εμπλέκονταν σε ολόκληρο τον πόλεμο με περισσότεροι προθυμία και είτε να μην εγκατέλειπαν την φύλαξη (του περάσματος) σε περίπτωση που οι αντίπαλοι επιτεθούν εναντίον του τείχους ξαφνικά, είτε μετά απο αρκετό διάστημα.

(Γ) Έλληνες, τόσο ο λόγος της δική σας σωτηρίας για την οποία συγκεντρωθήκατε εδώ όσο και ο τόπος στον οποίο παρατάσσεσθε είναι και τα δυο εξαιρετικά για να σας θυμίσουν σπουδαίες πράξεις. Διότι ποτέ οι δικοί σας πρόγονοι στον τόπο αυτό αγωνιζόμενοι δεν απέτυχαν να υπερασπιστούν την ελευθεριά της Ελλάδας. Διότι και στα Μηδικά άριστα πολέμησα και στον λεγόμενο Λαμιακό πόλεμο και πάλι όταν έδιωξαν τον Αντίοχο, τον δυνάστη από την Ασία, όντας σε συνεργασία με τους Ρωμαίους οι οποίοι ήδη ήταν επικεφαλής. Και είναι σαν από καλή τύχη να έχει πέσει ο κλήρος στους Έλληνες, σύμφωνα με κάποια Θεϊκή δλυναμη, αν αγωνίζονται κατά των βαρβάρων σε αυτόν εδώ τον χώρο, αφού τις οικίες σας πολεμικές υποθέσεις έχετε εκπληρώσει στο παρελθόν. Αλλά μπορείτε να αντλήσετε θάρρος και από την ετοιμότητά σας και την ισχύ της θέσης, σύμφωνα με την οποία φανήκατε να προκαλείτε φόβο στους αντιπάλους σας σε προηγούμενες εφόδους, και σύμφωνα με τα παραπάνω μου φαίνεται πως τα μελλούμενα δεν είναι ανέλπιστα, ξέροντας καλά ότι, ώστε καλύτερα...


45. ΔΙΟΓΕΝΗΣ Ο ΛΑΕΡΤΙΟΣ (3^ος αιώνας μ.Χ.)
Υπήρξε ένας από τους επιφανέστερους μελετητές τής αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και ένας από τους πρώτους Ευρωπαίους ερευνητές τής ιστορίας τής φιλοσοφίας, συγγραφέας του έργου Βίοι φιλοσόφωνκαι της χαμένης συλλογής επιγραμμάτων την οποία ονόμαζε «Πάμμετρο».Ήταν ελληνικής καταγωγής, γεννημένος μάλλον στην πόλη Λαέρτητης Κιλικίας.

Ενδεικτικά αποσπάσματα έργων / Σωζόμενα:

«ΒΙΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ»

Αρχαίο κείμενο:

(1.22) Ἧν τοίνυν ὁ Θαλῆς, ὡς μὲν Ἡρόδοτος καὶ Δοῦρις καὶ Δημόκριτός φασι, πατρὸς μὲν Ἐξαμύου, μητρὸς δὲ Κλεοβουλίνης, ἐκ τῶν Θηλιδῶν, οἵ εἰσι Φοίνικες, εὐγενέστατοι τῶν ἀπὸ Κάδμου καὶ Ἀγήνορος. ‹ἦν δὲ τῶν ἑπτὰ σοφῶν,› καθὰ καὶ Πλάτων φησί· καὶ πρῶτος σοφὸς ὠνομάσθη ἄρχοντος Ἀθήνησι Δαμασίου, καθ᾽ ὃν καὶ οἱ ἑπτὰ σοφοὶ ἐκλήθησαν, ὥς φησι Δημήτριος ὁ Φαληρεὺς ἐν τῇ τῶν Ἀρχόντων ἀναγραφῇ. ἐπολιτογραφήθη δὲ ἐν Μιλήτῳ, ὅτε ἦλθε σὺν Νείλεῳ ἐκπεσόντι Φοινίκης· ὡς δ᾽ οἱ πλείους φασίν, ἰθαγενὴς Μιλήσιος ἦν καὶ γένους λαμπροῦ.
Μετὰ δὲ τὰ πολιτικὰ τῆς φυσικῆς ἐγένετο θεωρίας. καὶ κατά τινας μὲν σύγγραμμα κατέλιπεν οὐδέν· ἡ γὰρ εἰς αὐτὸν ἀναφερομένη ναυτικὴ ἀστρολογία Φώκου λέγεται εἶναι τοῦ Σαμίου. Καλλίμαχος δ᾽ αὐτὸν οἶδεν εὑρέτην τῆς ἄρκτου τῆς μικρᾶς, λέγων ἐν τοῖς Ἰάμβοις οὕτως· καὶ τῆς Ἀμάξης ἐλέγετο σταθμήσασθαι τοὺς ἀστερίσκους, ᾗ πλέουσι Φοίνικες. κατά τινας δὲ μόνα δύο συνέγραψε, Περὶ τροπῆς καὶ ἰσημερίας, τὰ ἄλλ᾽ ἀκατάληπτα εἶναι δοκιμάσας. δοκεῖ δὲ κατά τινας πρῶτος ἀστρολογῆσαι καὶ ἡλιακὰς ἐκλείψεις καὶ τροπὰς προειπεῖν, ὥς φησιν Εὔδημος ἐν τῇ Περὶ τῶν ἀστρολογουμένων ἱστορίᾳ· ὅθεν αὐτὸν καὶ Ξενοφάνης καὶ Ἡρόδοτος θαυμάζει. μαρτυρεῖ δ᾽ αὐτῷ καὶ Ἡράκλειτος καὶ Δημόκριτος. Ἔνιοι δὲ καὶ αὐτὸν πρῶτον εἰπεῖν φασιν ἀθανάτους τὰς ψυχάς· ὧν ἐστι Χοιρίλος ὁ ποιητής. πρῶτος δὲ καὶ τὴν ἀπὸ τροπῆς ἐπὶ τροπὴν πάροδον εὗρε, καὶ πρῶτος τὸ τοῦ ἡλίου μέγεθος ‹τοῦ ἡλιακοῦ κύκλου ὥσπερ καὶ τὸ τῆς σελήνης μέγεθος› τοῦ σεληναίου ἑπτακοσιοστὸν καὶ εἰκοστὸν μέρος ἀπεφήνατο κατά τινας. πρῶτος δὲ καὶ τὴν ὑστέραν τοῦ μηνὸς τριακάδα εἶπεν. πρῶτος δὲ καὶ περὶ φύσεως διελέχθη, ὥς τινες. Ἀριστοτέλης δὲ καὶ Ἱππίας φασὶν αὐτὸν καὶ τοῖς ἀψύχοις μεταδιδόναι ψυχάς, τεκμαιρόμενον ἐκ τῆς λίθου τῆς μαγνήτιδος καὶ τοῦ ἠλέκτρου. παρά τε Αἰγυπτίων γεωμετρεῖν μαθόντα φησὶ Παμφίλη πρῶτον καταγράψαι κύκλου τὸ τρίγωνον ὀρθογώνιον, καὶ θῦσαι βοῦν. οἱ δὲ Πυθαγόραν φασίν, ὧν ἐστιν Ἀπολλόδωρος ὁ λογιστικός. οὗτος προήγαγεν ἐπὶ πλεῖστον ἅ φησι Καλλίμαχος ἐν τοῖς Ἰάμβοις Εὔφορβον εὑρεῖν τὸν Φρύγα, οἷον «σκαληνὰ καὶ τρίγωνα» καὶ ὅσα γραμμικῆς ἔχεται θεωρίας. Δοκεῖ δὲ καὶ ἐν τοῖς πολιτικοῖς ἄριστα βεβουλεῦσθαι. Κροίσου γοῦν πέμψαντος πρὸς Μιλησίους ἐπὶ συμμαχίᾳ ἐκώλυσεν· ὅπερ Κύρου κρατήσαντος ἔσωσε τὴν πόλιν. καὶ αὐτὸς δέ φησιν, ὡς Ἡρακλείδης ἱστορεῖ, μονήρη αὑτὸν γεγονέναι καὶ ἰδιαστήν. ἔνιοι δὲ καὶ γῆμαι αὐτὸν καὶ Κύβισθον υἱὸν ἔχειν· οἱ δὲ ἄγαμον μεῖναι, τῆς δὲ ἀδελφῆς τὸν υἱὸν θέσθαι. ὅτε καὶ ἐρωτηθέντα διὰ τί οὐ τεκνοποιεῖ, διὰ φιλοτεκνίαν εἰπεῖν. καὶ λέγουσι ὅτι τῆς μητρὸς ἀναγκαζούσης αὐτὸν γῆμαι ἔλεγεν, «οὐδέπω καιρός». εἶτα, ἐπειδὴ παρήβησεν ἐγκειμένης, εἰπεῖν, «οὐκέτι καιρός». φησὶ δὲ καὶ Ἱερώνυμος ὁ Ῥόδιος ἐν τῷ δευτέρῳ τῶν Σποράδην ὑπομνημάτων ὅτι βουλόμενος δεῖξαι ῥᾷον εἶναι πλουτεῖν, φορᾶς μελλούσης ἐλαιῶν ἔσεσθαι, προνοήσας ἐμισθώσατο τὰ ἐλαιουργεῖα καὶ πάμπλειστα συνεῖλε χρήματα.

(1.74) Πιττακὸς Ὑρραδίου Μυτιληναῖος. φησὶ δὲ Δοῦρις τὸν πατέρα αὐτοῦ Θρᾷκα εἶναι. οὗτος μετὰ τῶν Ἀλκαίου γενόμενος ἀδελφῶν Μέλαγχρον καθεῖλε τὸν τῆς Λέσβου τύραννον· καὶ περὶ τῆς Ἀχιλείτιδος χώρας μαχομένων Ἀθηναίων καὶ Μυτιληναίων ἐστρατήγει μὲν αὐτός, Ἀθηναίων δὲ Φρύνων παγκρατιαστὴς Ὀλυμπιονίκης. συνέθετο δὴ μονομαχῆσαι πρὸς αὐτόν· καὶ δίκτυον ἔχων ὑπὸ τὴν ἀσπίδα λαθραίως περιέβαλε τὸν Φρύνωνα, καὶ κτείνας ἀνεσώσατο τὸ χωρίον. ὕστερον μέντοι φησὶν Ἀπολλόδωρος ἐν τοῖς Χρονικοῖς διαδικασθῆναι τοὺς Ἀθηναίους περὶ τοῦ χωρίου πρὸς τοὺς Μυτιληναίους, ἀκούοντος τῆς δίκης Περιάνδρου, ὃν καὶ τοῖς Ἀθηναίοις προσκρῖναι. Τότε δ᾽ οὖν τὸν Πιττακὸν ἰσχυρῶς ἐτίμησαν οἱ Μυτιληναῖοι, καὶ τὴν ἀρχὴν ἐνεχείρισαν αὐτῷ. ὁ δὲ δέκα ἔτη κατασχὼν καὶ εἰς τάξιν ἀγαγὼν τὸ πολίτευμα, κατέθετο τὴν ἀρχήν, καὶ δέκα ἐπεβίω ἄλλα. καὶ χώραν αὐτῷ ἀπένειμαν οἱ Μυτιληναῖοι· ὁ δὲ ἱερὰν ἀνῆκεν, ἥτις νῦν Πιττάκειος καλεῖται. Σωσικράτης δέ φησιν ὅτι ὀλίγον ἀποτεμόμενος ἔφη τὸ ἥμισυ τοῦ παντὸς πλεῖον εἶναι. ἀλλὰ καὶ Κροίσου διδόντος χρήματα οὐκ ἐδέξατο, εἰπὼν ἔχειν ὧν ἐβούλετο διπλάσια· ἄπαιδος γὰρ τἀδελφοῦ τελευτήσαντος κεκληρονομηκέναι.
Παμφίλη δέ φησιν ἐν τῷ δευτέρῳ τῶν Ὑπομνημάτων, ὡς τὸν υἱὸν αὐτοῦ Τυρραῖον καθήμενον ἐπὶ κουρείου ἐν Κύμῃ χαλκεύς τις πέλεκυν ἐμβαλὼν ἀνέλοι. τῶν δὲ Κυμαίων πεμψάντων τὸν φονέα τῷ Πιττακῷ, μαθόντα καὶ ἀπολύσαντα εἰπεῖν, «συγγνώμη μετανοίας κρείσσων.» Ἡράκλειτος δέ φησιν, Ἀλκαῖον ὑποχείριον λαβόντα καὶ ἀπολύσαντα φάναι, «συγγνώμη τιμωρίας κρείσσων.»
Νόμους δὲ ἔθηκε· τῷ μεθύοντι, ἐὰν ἁμάρτῃ, διπλῆν εἶναι τὴν ζημίαν· ἵνα μὴ μεθύωσι, πολλοῦ κατὰ τὴν νῆσον οἴνου γινομένου. εἶπέ τε χαλεπὸν ἐσθλὸν ἔμμεναι· οὗ καὶ Σιμωνίδης μέμνηται λέγων· «ἄνδρ᾽ ἀγαθὸν ἀλαθέως γενέσθαι χαλεπόν, τὸ Πιττάκειον.» μέμνηται αὐτοῦ καὶ Πλάτων ἐν Πρωταγόρᾳ· «ἀνάγκᾳ δ᾽ οὐδὲ θεοὶ μάχονται.» καὶ «ἀρχὴ ἄνδρα δείκνυσιν.» ἐρωτηθεὶς δέ ποτε τί ἄριστον, «τὸ παρὸν εὖ ποιεῖν.» καὶ ὑπὸ Κροίσου τίς ἀρχὴ μεγίστη, «ἡ τοῦ ποικίλου,» ἔφη, «ξύλου,» σημαίνων τὸν νόμον. ἔλεγε δὲ καὶ τὰς νίκης ἄνευ αἵματος ποιεῖσθαι. ἔφη δὲ καὶ πρὸς τὸν Φωκαϊκὸν φάσκοντα δεῖν ζητεῖν σπουδαῖον ἄνθρωπον, «ἂν λίαν,» ἔφη, «ζητῇς, οὐχ εὑρήσεις.» καὶ πρὸς τοὺς πυνθανομένους τί εὐχάριστον, «χρόνος,» ἔφη· ἀφανές, «τὸ μέλλον·» πιστόν, «γῆ·» ἄπιστον, «θάλασσα.» ἔλεγέ τε συνετῶν μὲν ἀνδρῶν, πρὶν γενέσθαι τὰ δυσχερῆ, προνοῆσαι ὅπως μὴ γένηται· ἀνδρείων δέ, γενόμενα εὖ θέσθαι. «ὃ μέλλεις πράττειν, μὴ πρόλεγε· ἀποτυχὼν γὰρ γελασθήσῃ.» ἀτυχίαν μὴ ὀνειδίζειν, νέμεσιν αἰδόμενον. παρακαταθήκην λαβόντα ἀποδοῦναι. φίλον μὴ λέγειν κακῶς, ἀλλὰ μηδὲ ἐχθρόν. εὐσέβειαν ἀσκεῖν. σωφροσύνην φιλεῖν. ἀλήθειαν ἔχειν, πίστιν, ἐμπειρίαν, ἐπιδεξιότητα, ἑταιρίαν, ἐπιμέλειαν.

Μετάφραση:

(1.22) Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, τον Δούρη και τον Δημόκριτο, ο Θαλής ήταν γιος του Εξαμύα και της Κλεοβουλίνας, από την οικογένεια των Θηλιδών, που είναι Φοίνικες (πρόκειται για την οικογένεια με την ευγενέστερη καταγωγή μεταξύ των απογόνων του Κάδμου και του Αγήνορα). ‹Ήταν ένας από τους Εφτά Σοφούς›, σύμφωνα με όσα λέει ο Πλάτωνας. Ήταν ο πρώτος στον οποίο δόθηκε το παρωνύμιο «σοφός»· άρχοντας τότε στην Αθήνα ήταν ο Δαμασίας, που στα χρόνια του καθιερώθηκε και η ονομασία «Επτά Σοφοί», όπως λέει ο Δημήτριος ο Φαληρέας στον Κατάλογό του των αρχόντων. Έγινε δεκτός ως πολίτης στην Μίλητο, όταν πήγε εκεί μαζί με τον Νείλο, που απελάθηκε από την Φοινίκη. Οι περισσότεροι, πάντως, λένε ότι ο Θαλής ήταν ντόπιος Μιλήσιος και από περίλαμπρη οικογένεια. Αφού για μεγάλο διάστημα ασχολήθηκε με τα πολιτικά πράγματα, άρχισε ύστερα να ασχολείται με την σπουδή της φύσης. Σύμφωνα με μερικούς δεν άφησε πίσω του κανένα σύγγραμμα· η Ναυτική αστρολογία που αποδίδεται σ᾽ αυτόν λένε πως είναι έργο του Σαμιώτη Φώκου. Ο Καλλίμαχος, πάντως, τον ξέρει ως τον άνθρωπο που ανακάλυψε την Μικρή Άρκτο· λέει, πράγματι, ο ποιητής στους Ιάμβους του: Έλεγαν πως της Άμαξας μέτρησε τ᾽ αστεράκια που οι Φοίνικες στην θάλασσα την έχουν οδηγό τους. Σύμφωνα όμως με κάποιους άλλους ο Θαλής έγραψε δύο μόνο πραγματείες, Για τις τροπές του ήλιου και για την ισημερία, επειδή όλα τα άλλα τα θεώρησε πράγματα ακατάληπτα. Μερικοί θεωρούν ότι είναι ο πρώτος που ασχολήθηκε με την αστρονομία, ο πρώτος που πρόβλεψε εκλείψεις του ήλιου και μίλησε για τις τροπές του ήλιου, όπως λέει ο Εύδημος στην Ιστορία του της αστρονομίας· αυτός είναι και ο λόγος που εκφράζονται με θαυμασμό γι᾽ αυτόν ο Ξενοφάνης και ο Ηρόδοτος. Το βεβαιώνουν, επίσης, ο Ηράκλειτος και ο Δημόκριτος. Μερικοί λένε επίσης (ένας από αυτούς και ο ποιητής Χοιρίλος) ότι ήταν και ο πρώτος που είπε ότι οι ψυχές είναι αθάνατες. Πρώτος, επίσης, αυτός προσδιόρισε την πορεία του ήλιου από την μια τροπή στην άλλη, και πρώτος, σύμφωνα με κάποιους, υποστήριξε ότι το μέγεθος του ήλιου είναι το ένα επτακοσιοστό εικοστό του σεληνιακού κύκλου, όπως και το μέγεθος της σελήνης είναι το ένα επτακοσιοστό εικοστό του σεληνιακού κύκλου. Ήταν, επίσης, ο πρώτος που ονόμασε «τριακοστή» την τελευταία μέρα του μήνα· και όπως λένε μερικοί, ο πρώτος που συζήτησε θέματα της φύσης. Ο Αριστοτέλης, από την άλλη, και ο Ιππίας λένε πως ο Θαλής, με επιχειρήματα που ξεκινούσαν από τα χαρακτηριστικά του μαγνήτη και του ήλεκτρου, απέδιδε ψυχή και στα άψυχα αντικείμενα. Η Παμφίλη λέει ότι ο Θαλής, έχοντας μάθει γεωμετρία από τους Αιγυπτίους, ήταν ο πρώτος που ενέγραψε ορθογώνιο τρίγωνο σε κύκλο, οπότε και πρόσφερε θυσία ένα βόδι. Κάποιοι άλλοι όμως, μεταξύ τους και ο Απολλόδωρος ο λογιστικός, λένε πως αυτό το έκανε ο Πυθαγόρας. (Ο Πυθαγόρας ήταν που έδωσε παρά πολλές προεκτάσεις σε όσα όπως λέει ο Καλλίμαχος στους Ιάμβους του είχε ανακαλύψει ο Εύφορβος από τη Φρυγία, όπως π.χ. τα «σκαληνά τρίγωνα» και γενικά όσα σχετίζονται με την γεωμετρική θεωρία.) Φαίνεται όμως ότι ο Θαλής έδωσε άριστες συμβουλές και σε πολιτικά θέματα. Όταν, επί παραδείγματι, ο Κροίσος έστειλε στην Μίλητο ανθρώπους του να συζητήσουν για συμμαχία, ο Θαλής απέτρεψε τους Μιλησίους από την συμμαχία αυτήν, κάτι που έσωσε την πόλη, όταν ο Κύρος νίκησε τον Κροίσο. Ο Ηρακλείδης τον παρουσιάζει να λέει ο ίδιος για τον εαυτό του ότι υπήρξε ένας μοναχικός άνθρωπος που έζησε ως ένας απομονωμένος ιδιώτης. Μερικοί λένε ότι παντρεύτηκε και ότι είχε γιο με όνομα Κύβισθος· άλλοι όμως λένε ότι έμεινε άγαμος και ότι υιοθέτησε τον γιο της αδερφής του. Λένε επίσης ότι, όταν τον ρώτησαν γιατί δεν κάνει παιδιά ο ίδιος, απάντησε «Από αγάπη για τα παιδιά». Λένε ακόμη ότι, όταν η μητέρα του έκανε προσπάθειες να τον αναγκάσει να παντρευτεί, αυτός έλεγε «Είναι πολύ νωρίς ακόμη», όταν όμως άρχισε να περνάει η ηλικία του και εκείνη επέμενε να τον πιέζει, αυτός είπε «Τώρα πια είναι πολύ αργά». Και ο Ροδίτης Ιερώνυμος, στο δεύτερο βιβλίο των Σκόρπιων σημειώσεών του, λέει ότι ο Θαλής, θέλοντας να αποδείξει πόσο εύκολο πράγμα είναι να γίνει κανείς πλούσιος, νοίκιασε προβλέποντας ότι η επόμενη σοδειά της ελιάς θα ήταν πολύ καλή, όλα τα ελαιοτριβεία, και έτσι μάζεψε παρά πολλά χρήματα.

(1.74) Πιττακός, γιος του Υρραδίου, Μυτιληναίος. Ο Δούρης λέει ότι ο πατέρας του Πιττακού ήταν από τη Θράκη. Μαζί με τα αδέρφια του Αλκαίου, ανέτρεψε τον Μέλαγχρο, τον τύραννο της Λέσβου. Και όταν οι Αθηναίοι και οι Μυτιληναίοι πολεμούσαν για την περιοχή της Αχιλείτιδας, αυτός ήταν ο στρατηγός των Μυτιληναίων, ενώ ο στρατηγός των Αθηναίων ήταν ο Ολυμπιονίκης στο παγκράτιο Φρύνωνας. Συμφώνησε λοιπόν να μονομαχήσει με τον Φρύνωνα· έκρυψε κάτω από την ασπίδα του ένα δίχτυ και, τυλίγοντάς τον με αυτό, τον σκότωσε, και έτσι λευτέρωσε την περιοχή. Αργότερα όμως, όπως λέει ο Απολλόδωρος στα Χρονικά του, οι Αθηναίοι διεκδίκησαν δικαστικώς την περιοχή από τους Μυτιληναίους· στην δίκη ήταν παρών ο Περίανδρος, ο οποίος και επιδίκασε την περιοχή στους Αθηναίους. Τότε λοιπόν οι Μυτιληναίοι τίμησαν εξαιρετικά τον Πιττακό και του εμπιστεύθηκαν την εξουσία. Εκείνος την κράτησε για δέκα χρόνια, και αφού τακτοποίησε το πολίτευμα, παραιτήθηκε. Ύστερα έζησε άλλα δέκα χρόνια. Οι Μυτιληναίοι τού παραχώρησαν ένα κομμάτι γης, ο ίδιος όμως το αφιέρωσε στους θεούς και το άφησε ελεύθερο. Σήμερα ο τόπος αυτός λέγεται «Πιττάκειος». Ο Σωσικράτης λέει ότι ο Πιττακός έκοψε για τον εαυτό του ένα μικρό κομμάτι και είπε ότι το μισό είναι περισσότερο από το ολόκληρο. Και ο Κροίσος, επίσης, του πρόσφερε χρήματα, εκείνος όμως τα αρνήθηκε λέγοντας ότι είχε διπλάσια από όσα ήθελε γιατί ο αδερφός του πέθανε άτεκνος και αυτός τον κληρονόμησε. Η Παμφίλη στο δεύτερο βιβλίο των  "Υπομνημάτων"  της λέει ότι, όταν κάποτε ο γιος του Τυρραίος βρισκόταν σε ένα κουρείο στην Κύμη, τον χτύπησε με τσεκούρι ένας χαλκιάς και τον σκότωσε, και όταν οι Κυμαίοι έστειλαν το φονιά στον Πιττακό, αυτός άκουσε την ιστορία και τον άφησε ελεύθερο λέγοντας: «Η συγχώρεση είναι ανώτερη από την μετάνοια». Ο Ηράκλειτος, πάντως, λέει ότι, όταν ο Αλκαίος έπεσε στα χέρια του, ο Πιττακός τον άφησε ελεύθερο και είπε: « Η συγχώρεση είναι ανώτερη από την εκδίκηση». Θέσπισε νόμους: Αν διαπράξει κανείς αδίκημα μεθυσμένος, η τιμωρία του να είναι διπλάσια φυσικά, για να μην μεθούν οι άνθρωποι, σε ένα νησί που είχε τόσο πολύ κρασί. Είπε επίσης ότι είναι δύσκολο πράγμα να είναι κανείς καλός· τον λόγο του αυτόν τον αναφέρει και ο Σιμωνίδης ως εξής: «του Πιττακού τον λόγο: “Δύσκολο κανείς να ᾿ναι πραγματικά καλός”»· τον αναφέρει, επίσης, και ο Πλάτωνας στον Πρωταγόρα του· «Με την ανάγκη δεν τα βάζουν ούτε και οι θεοί». Επίσης: «Το αξίωμα δείχνει τον άνθρωπο». Όταν κάποτε τον ρώτησαν ποιό είναι το πιο καλό πράγμα, απάντησε: «Να κάνεις σωστά αυτό με το οποίο ασχολείσαι την κάθε στιγμή». Και όταν ο Κροίσος τον ρώτησε ποιά είναι η μεγαλύτερη αρχή, είπε «η αρχή του ποικίλου ξύλου», εννοώντας τον νόμο. Έλεγε επίσης οι νίκες να κερδίζονται χωρίς αίμα. Στον Φωκαέα που έλεγε ότι πρέπει να ψάχνουμε να βρούμε ενάρετο άνθρωπο, απάντησε: «Αν ψάχνεις πολύ, δεν θα τον βρεις». Σ᾽ αυτούς που τον ρωτούσαν ποιό πράγμα είναι ευχάριστο, είπε: «ο χρόνος»· σκοτεινό, «το μέλλον»· αξιόπιστο, «η στεριά»· αναξιόπιστο, «η θάλασσα». Έλεγε επίσης ότι των φρόνιμων ανθρώπων έργο είναι, προτού αρχίσουν οι δυσκολίες, να παίρνουν τα απαραίτητα μέτρα ώστε να μην συμβούν· των ανδρείων όμως ανθρώπων έργο είναι, όταν οι δυσκολίες παρουσιαστούν, να τις αντιμετωπίσουν με τον σωστό τρόπο. «Μην μιλάς από πριν για τα πράγματα που σκοπεύεις να κάνεις· γιατί αν δεν τα καταφέρεις, όλος ο κόσμος θα σε περιγελάσει». Μην κοροϊδεύεις τις ατυχίες κανενός, από φόβο για την νέμεση. Αν σου εμπιστευθούν ένα αγαθό, να το δώσεις πίσω. Μην κακολογείς φίλο, αλλ᾽ ούτε και εχθρό. Να ασκείς την ευσέβεια. Να αγαπάς την εγκράτεια. Να τηρείς την αλήθεια, την αφοσίωση, την πείρα, την επιτηδειότητα, την φιλία, την άγρυπνη έγνοια.

****************

Πηγές:

https://el.wikipedia.org
http://www.ygeiaonline.gr
http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/anthology/literature/index.html
https://labapps.biz/demos/Roman_LateAntiqueWorlds/τα-νέα-αποσπάσματα-των-σκυθικών-του-ισ/
http://remacle.org/bloodwolf/historiens/denys/livreIgrec.htm
http://keritisriver.blogspot.gr/2014/12/Oi-Ellinikes-politismikes-rizes-tis-Romis-kai-tis-Italias.html
http://iboot.blogspot.gr/2011/10/blog-post_23.html
http://wallpaper.zone/spartans-wallpaper
http://www.eonimages.com/media/3cc34a8e-3a2e-11e0-9d8d-e795c19cb5a5-roman-makes-sacrifice-to-household-gods
http://ancientcivilisations77.weebly.com/rule-of-law.html
http://www.concreteornaments.gr/trihrhs.html
http://www.counter-currents.com/2016/07/a-philosophers-education/
http://www.andro.gr/style/apollonios/
http://www.aftodioikisi.gr/ota/dimoi/o-m-alexandros-metakomizei-athina/
http://frenchomi.tumblr.com/page/5
http://maryannbernal.blogspot.gr/2015/02/history-trivia-julius-caesar-was-made.html#.WB9IfTU2uUk
http://realitysandwich.com/315570/scientists-say-early-men-and-women-were-equal/
http://www.mitologia.templodeapolo.net/mitos_deus.asp?protagonista=Temis
http://www.metmuseum.org/toah/works-of-art/47.100.1/
https://infosannio.wordpress.com/2016/02/07/breve-storia-dei-partiti-politici-da-babilonia-a-beppe-grillo/