Pin It
 

1 diatrofi«Αρχή και ρίζα παντός αγαθού η της γάστρος ηδονή»

(Επίκουρος 341-270 π.κ.ε).

Τις διατροφικές συνήθειες των αρχαίων Ελλήνων χαρακτήριζε η λιτότητα. Θεμέλιο τους ήταν η λεγόμενη «μεσογειακή τριάδα»: σιτάρι, λάδι και κρασί.

 

 

2 diatrofiΔημητριακά και ψωμί : Τα δημητριακά αποτελούσαν τη βάση της διατροφής των αρχαίων Ελλήνων, κατά την μινωική, την μυκηναϊκή και την κλασική περίοδο. Κύρια προϊόντα ήταν το σκληρό σιτάρι (πύρος), η όλυρα (ζειά) και το κριθάρι (κριθαί). Σε περιπτώσεις ανάγκης χρησιμοποιούσαν ένα μείγμα κριθαριού με σιτάρι, από το οποίο παρασκευαζόταν ο άρτος. Με το σιτάρι που χρησιμοποιείται σήμερα οι αρχαίοι τάιζαν τα ζώα.

Το σιτάρι μουσκευόταν προκειμένου να γίνει μαλακό και κατόπιν επεξεργαζόταν με δύο πιθανούς τρόπους: Πρώτη περίπτωση ήταν το άλεσμά του προκειμένου να γίνει χυλός, ώστε να αποτελέσει συστατικό του λαπά. Η άλλη περίπτωση ήταν να μετατραπεί σε αλεύρι (λείατα) από το οποίο προέκυπτε το ψωμί (ρτος) ή διάφορες πίττες, σκέτες ή γεμιστές με τυρί ή μέλι. Το αλεύρι από κριθάρι, ζυμωμένο σε γαλέτες ήταν το πιο συνηθισμένο καθημερινό ψωμί και ονομαζόταν μάζα. Στην ζύμη του ψωμιού έβαζαν διάφορα καρυκεύματα, όπως μάραθο, δυόσμο και μέντα. Ακόμη είχαν τα εξής είδη ψωμιού: Το σιμιγδαλένιο, το ψωμί από χοντράλευρο, το ψωμί από διάφορα γεννήματα, από ένα είδος σίκαλης της Αιγύπτου και το «ψωμί από κεχρί». Γνωστές επίσης ήταν και οι λαγάνες. Η μέθοδος «φουσκώματος» του ψωμιού ήταν γνωστή. Κατά την ρωμαϊκή εποχή οι Έλληνες χρησιμοποίησαν κάποιο αλκαλικό συστατικό ή μαγιά σαν καταλύτη της διαδικασίας. Η ζύμη ψηνόταν σε υπερυψωμένους φούρνους από άργιλο (πνός). Οι πέτρινοι φούρνοι έκαναν την εμφάνισή τους κατά την ρωμαϊκή περίοδο.

3 diatrofiΦρούτα, λαχανικά και όσπρια: Τα δημητριακά σερβίρονταν συνήθως με ένα συνοδευτικό γνωστό με την γενική ονομασία ψον. Αρχικά η ονομασία αναφερόταν σε ό,τι μαγειρευόταν στη φωτιά, και, κατ’ επέκταση, σε οτιδήποτε συνόδευε το ψωμί. Από την κλασική εποχή και μετά, πρόκειται για ψάρι και λαχανικά. Πολλά σπίτια κυρίως στα περίχωρα φρόντιζαν να έχουν χωράφια, κήπους, στους οποίους καλλιεργούσαν σκόρδα, κρεμμύδια, κουκιά, φασόλια, μπιζέλια, λούπινα, βολβούς, μαρούλια, αρακά, αγκινάρες, βλίτα, λάχανα, πράσα, βολβούς, μαρούλια κ.α . Τα μανιτάρια, τα μάραθα, τα σπαράγγια και διάφορα άλλα χορταρικά, τα αναζητούσαν στις ακροποταμιές, στα χωράφια και στις άκρες των δρόμων ενώ φαγώσιμες ήταν ακόμη και οι τρυφερές τσουκνίδες. Φυσικά, είχαν σέλινο, άνηθο και δυόσμο, για να «καρυκεύουν» τα φαγητά τους.

4 diatrofiΑπό τα όσπρια, γνωστά στους αρχαίους ήταν τα φασόλια, οι φακές, τα ρεβύθια, τα μπιζέλια και τα κουκιά, που τα έτρωγαν, συνήθως, σε πουρέ (έτνος). Σερβίρονταν και ως σούπα ή βραστά, καρυκευμένα με ελαιόλαδο, ξύδι, χόρτα ή μια σάλτσα ψαριού γνωστή με την ονομασία γάρον. Οι πιο φτωχές οικογένειες κατανάλωναν βελανίδια (βάλανοι). Οι ελιές ήταν πολύ συνηθισμένο συνοδευτικό, ωμές ή συντηρημένες. Ειδικά οι λαϊκές τάξεις κατανάλωναν πολύ και όσπρια. Προτιμούσαν τους φασίολους, τις φακές, τα ρεβίθια, τα κουκιά (κύαμοι) και τους θέρμους (λούπινα). Για τους κατοίκους των πόλεων τα φρέσκα οπωροκηπευτικά ήταν πολύ ακριβά κι έτσι καταναλώνονταν σπάνια. Οι φτωχότεροι πολίτες προτιμούσαν τα ξηρά λαχανικά. Το τυπικό φαγητό του μέσου εργάτη ήταν η φακή. Μια τυπική στρατιωτική μερίδα περιλάμβανε τυρί, σκόρδο και κρεμμύδια. Ο πικρός βίκος θεωρούταν φαγητό λιμού.

5 diatrofiΤα φρούτα, φρέσκα ή ξηρά, τρώγονταν ως επιδόρπιο. Πρόκειται κυρίως για σύκα, σταφίδες, καρύδια και φουντούκια. Τα ξηρά σύκα χρησίμευαν και ως ορεκτικό, πίνοντας παράλληλα κρασί. Στην περίπτωση αυτή, συνοδεύονταν συχνά από ψητά κάστανα, στραγάλια ή ψημένους καρπούς οξιάς. Τα μήλα ήταν επίσης γνωστά στους αρχαίους, όχι όμως με την πλούσια ποικιλία που παρουσιάζονται σήμερα στην αγορά. Τα γλυκά μήλα τα έλεγαν «Ορβικλάτα» και τα πιο ζουμερά «σητάνια» ή «πλατάνια». Περίφημα ήταν τα μήλα της Κορίνθου, που παλαιότερα λέγονταν και Εφύρη ή Εφύρα. Ένα άλλο φρούτο που υπήρχε ήταν τα κυδώνια που τα έλεγαν «στρουθία» και «κοδύματα». Από τα πιο περιζήτητα φρούτα ήταν βέβαια τα σταφύλια, αλλά όσοι τα καλλιεργούσανε τα βλέπανε περισσότερο σαν κρασί.

Κρέας: Η κατανάλωση ψαριών και κρεατικών σχετίζεται με την οικονομική επιφάνεια του σπιτικού αλλά και τη γεωγραφική του θέση: οι αγροτικές οικογένειες μέσω του κυνηγιού είχαν πρόσβαση σε 6 diatrofiπτηνά και λαγούς, ενώ μπορούσαν να μεγαλώνουν πουλερικά και χήνες στις αυλές τους. Τα μικρά πουλιά, σπίνους, τσίχλες, ακόμη και τους λαγούς, αφού τα ψήνανε, τα διατηρούσανε μέσα σ’ ευωδιαστό λάδι. Οι ελαφρώς πλουσιότεροι μπορούσαν να διατηρούν κοπάδια με πρόβατα, κατσίκες και γουρούνια.

 

 

 

7 diatrofiΣτις πόλεις το κρέας κόστιζε πάρα πολύ με εξαίρεση το χοιρινό. Στην κλασική Αθήνα, οι περισσότεροι έτρωγαν κρέας, αρνίσιο ή κατσικίσιο, μονάχα στις γιορτές. Μολαταύτα, τόσο οι πλούσιοι όσο και οι φτωχοί κατανάλωναν λουκάνικα.

 

 

 

8 diatrofiΚατά την μυκηναϊκή περίοδο είναι γνωστό πως κατανάλωναν αρνίσιο, βοδινό και μοσχαρίσιο κρέας. Κύρια τροφή των Σπαρτιατών πολεμιστών ήταν ένας ζωμός από χοιρινό, γνωστός με την ονομασία μέλας ζωμός. Το πιάτο αυτό αποτελούταν από χοιρινό, αλάτι, ξύδι και αίμα. Συνοδευόταν από σύκα, τυρί και καμία φορά από θηράματα ή ψάρι. Στα Ομηρικά Έπη αναφέρονται επίσης το «γαρδούμιο» και η «πλεκτή», δηλαδή η γαρδούμπα και το κοκορέτσι. Ο τρόπος παρασκευής δεν διέφερε πολύ. Για να παρασκευάσουν κοκορέτσι μαρινάριζαν τα έντερα σε ξύδι, νερό και μέλι. Το ξύδι λειτουργούσε ως αντισηπτικό και αφυδάτωνε το έντερο από τα πολλά λίπη, ενώ το μέλι δημιουργούσε μια καραμελωμένη κρούστα.

9 diatrofiΨάρια και θαλασσινά: Η στάση των Ελλήνων απέναντι στο ψάρι ποικίλλει ανάλογα με την εποχή. Στο έπος της Ιλιάδας δεν γίνεται κατανάλωση ιχθύων παρά μόνο ψητού κρέατος επειδή θεωρούταν φαγητό για φτωχούς. Στην Οδύσσεια αναφέρεται πως οι σύντροφοι του Οδυσσέα κατέφυγαν στο ψάρι, αλλά μόνο γιατί υπέφεραν από την πείνα αφού πέρασαν από τα στενά της Σκύλλας και της Χάρυβδης κι έτσι αναγκάστηκαν να φάνε ό,τι υπήρχε διαθέσιμο. Αντιθέτως, κατά την κλασική εποχή, το ψάρι μετατρέπεται σε προϊόν πολυτελείας, το οποίο αναζητούν για το τραπέζι τους οι γευσιγνώστες. Οι σαρδέλες, οι αντζούγιες και οι μαρίδες αποτελούν φαγητά της καθημερινότητας για τους αρχαίους Αθηναίους.

Επίσης στην ίδια κατηγορία μπορούν να αναφερθούν ο λευκός τόνος, το λυθρίνι, το σαλάχι, ο ξιφίας και ο οξύρρυγχος, ο οποίος καταναλώνεται αλατισμένος. Η λίμνη Κωπαΐδα φημιζόταν για τα χέλια της, ξακουστά σε ολόκληρη την Ελλάδα. Ανάμεσα στα ψάρια του γλυκού νερού μπορούν να σημειωθούν το λαβράκι, ο κυπρίνος και το γατόψαρο. Οι Έλληνες απολάμβαναν εξίσου και τα υπόλοιπα θαλασσινά. Σουπιές (σηπία), χταπόδια (πολύπους) και καλαμάρια (τευθίς) μαγειρεύονταν ψητά ή τηγανητά και σερβίρονταν ως ορεκτικά ή ως συνοδευτικά. Τα θαλασσινά μεγαλύτερου μεγέθους συγκαταλέγονταν στα πιάτα της υψηλής μαγειρικής όπως οι σουπιές, η κοιλιά του τόνου, ο γόγγρος και το χταπόδι.

11 diatrofiΌσον αφορά τα οστρακοειδή, οι αρχαίες πηγές αναφέρουν την κατανάλωση σπειροειδών κοχυλιών, μυδιών, πίννας, αυτιών της θάλασσας, αχιβάδων, πεταλίδων και χτενιών. Ο Γαληνός είναι ο πρώτος που αναφέρει την κατανάλωση ψητών στρειδιών (στρεον).Τέλος, εκτίμησης έχαιραν τα καβούρια (καρκίνος), οι αστακοί (στακός), οι αχινοί (χνος) και οι καραβίδες (κάραϐος).

 

 

 

12 diatrofiΑυγά και γαλακτοκομικά: Οι Έλληνες ανέτρεφαν πάπιες, χήνες, ορτύκια και κότες για να εξασφαλίζουν αυγά. Ορισμένοι συγγραφείς κάνουν ακόμη αναφορά σε αυγά φασιανού και αιγυπτιακής χήνας. Τα αυγά καταναλώνονταν είτε μελάτα είτε σφικτά ως ορεκτικό ή επιδόρπιο. Επιπλέον τόσο ο κρόκος όσο και το ασπράδι του αυγού, αποτελούσαν συστατικά διάφορων συνταγών. Το γάλα ήταν αρκετά διαδεδομένο, ωστόσο σπάνια χρησιμοποιούταν στην μαγειρική. Το βούτυρο ήταν γνωστό, αλλά χρησιμοποιούταν σπάνια, γενικώς θεωρούταν χαρακτηριστικό της διατροφής των κατοίκων της Θράκης. Η πυριατή, ήταν ένα είδος παχύρρευστου γάλακτος, το οποίο συχνά συγχέεται με το γιαούρτι. Βασικό συστατικό της ελληνικής διατροφής ήταν το τυρί, είτε από γάλα κατσίκας είτε από γάλα προβάτου. Καταναλώνονταν σκέτα ή με μέλι ή με λαχανικά.

13 diatrofiΆλλα φαγητά: Άλλα εδέσματα των αρχαίων Ελλήνων ήταν γλυκά όπως η «σησαμίς» (είτε με τη μορφή που έχει το σημερινό παστέλι, είτε σε σφαιροειδή μορφή), οι «πλακούντες», η «άμμιλος» (τούρτα), η «μελιττούτα» (είδος γαλατόπιτας) καθώς και τα «αρτοκρέατα» (κρεατόπιτες), οι «τηγανίτες» ή τα «τήγανα» (τηγανίτες ή λουκουμάδες). Από τα εκλεκτότερα εδέσματα τους ήταν οι κοχλιοί, τα σαλιγκάρια, που τα έτρωγαν οι Κρητικοί.

 

 

14 diatrofiΑλίπαστα: Το αλάτι έχει ασηπτικές ιδιότητες και δεν επιτρέπει την ανάπτυξη μικροοργανισμών. Για το λόγο αυτόν από τα αρχαία χρόνια με αλάτι συντηρούσαν τα τρόφιμα. Το χρησιμοποιούσαν κυρίως για την συντήρηση ψαριών. Οι αρχαίοι Αθηναίοι αγαπούσαν πολύ τα αλίπαστα ψάρια, τα οποία ονόμαζαν «ταρίχη» και τα εισήγαν από τον Εύξεινο Πόντο, τη Σικελία, ακόμα και την Ισπανία. Πάστωναν κυρίως την παλαμίδα, την σφυρίδα, τον κολιό, τον τόνο και τον οξύρρυγχο. Τα ταρίχη καλής ποιότητας ήταν πανάκριβα και το να τρως αλίπαστα ανάμεσα στα εδέσματα ήταν δείγμα εκλεπτυσμένου γούστου. Ο Ξενοκράτης λέει ότι έτρωγαν ωμά τα ταρίχη, αφού τα ξέπλεναν με γλυκό νερό. Ομως δεν ήταν λίγα αυτά που τα τηγάνιζαν, τους έβαζαν καρυκεύματα και τα έσβηναν με κρασί. Τα ταρίχη που προέρχονταν από νεαρά ή άπαχα ψάρια τα ονόμαζαν «ωραία ταρίχη» και πίστευαν πως είναι πιο νόστιμα. Και βέβαια δεν θα μπορούσε να λείπει το χαβιάρι, το οποίο είναι παστά αυγά οξύρρυγχου.

15 diatrofiΜπαχαρικά: Οι Έλληνες φαίνεται να έδειχναν ιδιαίτερη προτίμηση στα αρτύματα και στα διάφορα καρυκεύματα, που έδιναν πικάντικες γεύσεις στα φαγητά τους. Έτσι ένα σπίτι της Αθήνας φρόντιζε να έχει πάντα στα ράφια του αλάτι (άλας), ρίγανη (ορίγανο), ξύδι (όξος), θυμάρι (θύμον), σουσάμι (σύσαμο), σταφίδες, κάππαρη, αυγά, αλίπαστα, κάρδαμο, συκόφυλλα, κύμινο, ελιές, σίλφιο, πετιμέζι, σκόρδα και διάφορα άλλα. Από τα καρυκεύματα, το πιο περιζήτητο αλλά και το πιο σπάνιο ήταν το μαύρο πιπέρι. Επίσης στόλιζαν τα φαγητά τους με σμύρνα, κάππαρη, ρίγανη, δυόσμο, κύμινο και διάφορα άλλα. Μια και η ζάχαρη ήταν άγνωστη στους αρχαίους, το μέλι ήταν κάτι από τα απαραίτητα για την καθημερινή διατροφή τους και βέβαια για τα γλυκίσματά τους που ήταν αγαπητά σε όλους.

16 diatrofiΟ γλυκάνισος, από τον οποίο παρασκευάζεται το ούζο, καταναλωνόταν από τους αρχαίους ως μπαχαρικό, ενώ το προϊόν της απόσταξής του αρχικά χρησιμοποιούνταν μόνο ως φάρμακο. Σταδιακά, ωστόσο, αυτόχθονες οινοποιοί μετατρέπουν το απόσταγμα του γλυκάνισου στο δυνατό ποτό που απολαμβάνουμε μέχρι σήμερα και κατά τα βυζαντινά χρόνια το ούζο κατακτά ολόκληρη τη Μεσόγειο. Στην αρχαιότητα επίσης μεγάλη κατανάλωση είχε και ένας πορτοκαλί καρπός , το Ιπποφαές. Ο Μέγας Αλέξανδρος παρατήρησε ότι τα άρρωστα και τραυματισμένα άλογα θεραπεύονταν τρώγοντας τα φύλλα και τους καρπούς του φυτού και άρχιζε να γυαλίζει το τρίχωμα τους. Έτσι άρχισαν να το χρησιμοποιούν και οι στρατιώτες του, μαζί με τον ίδιο για να είναι πιο ισχυροί στις εκστρατείες.

17 diatrofiΠοτά: Στην πόση των αρχαίων Ελλήνων με την ευρύτερη κατανάλωση ήταν προφανώς το νερό. Άλλα ποτά που καταναλώνονται συχνότατα ήταν το γάλα κατσίκας και το υδρόμελι. Κατά την αρχαιότητα υπήρχαν πολλά είδη κρασιού: λευκό, κόκκινο, ροζέ. Υπάρχουν μαρτυρίες για όλα τα είδη καλλιέργειας, από το καθημερινό κρασί μέχρι εκλεκτές ποικιλίες. Ξακουστοί αμπελώνες υπήρχαν στη Νάξο, την Θάσο, την Λέσβο και την Χίο. Δευτερεύον κρασί παραγόταν από νερό και μούστο, αναμεμειγμένο με κατακάθια, το οποίο και διατηρούσαν οι χωρικοί για προσωπική τους χρήση. Ορισμένες φορές το κρασί γινόταν γλυκύτερο με μέλι, ενώ μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και για φαρμακευτικούς σκοπούς αν ανακατευόταν με θυμάρι, κανέλλα και άλλα βότανα.

18 diatrofiΚατά την ρωμαϊκή εποχή, ίσως και λίγο νωρίτερα, ήταν γνωστό ένας πρόγονος της σημερινής ρετσίνας και του βερμούτ. Ο Αιλιανός αναφέρει έναν οίνο που αναμιγνυόταν με άρωμα. Επίσης παρασκευαζόταν και ζεστό κρασί, ενώ στην Θάσο ένα είδος «γλυκού κρασιού». Το κρασί στις περισσότερες περιπτώσεις αραιωνόταν με νερό, καθώς ο «άκρατος οίνος» (μη αραιωμένο κρασί) δεν ενδεικνυόταν για καθημερινή χρήση.

Το κρασί αναμιγνυόταν σε έναν κρατήρα από τον οποίο οι δούλοι γέμιζαν τα ποτήρια με τη βοήθεια μιας οινοχόης. Το κρασί επίσης είχε θέση και στη γενική ιατρική, καθώς του αποδίδονταν φαρμακευτικές ιδιότητες.

19 diatrofiΚυκεών και Πτισάνη: Ο Έλληνες παρασκεύαζαν επίσης ένα τρόφιμο ανάμεσα στο φαγητό και το ποτό που ονομαζόταν κυκεών (προέρχεται από το ρήμα κυκάω που σημαίνει «ανακατεύω»). Πρόκειται για πλιγούρι κριθαριού στο οποίο προσέθεταν νερό και βότανα. Στην Ιλιάδα περιελάμβανε επίσης τριμμένο κατσικίσιο τυρί. Στην Οδύσσεια, η μάγισσα Κίρκη του προσέθεσε μέλι κι ένα μαγικό φίλτρο. Στον Ομηρικό Ύμνο της Δήμητρας, η θεά απορρίπτει το κόκκινο κρασί, ωστόσο δέχεται κυκεώνα από νερό, αλεύρι και βλήχονα. Επιπλέον το ποτό αυτό είναι φημισμένο για την ιδιότητά του να βοηθά στην πέψη. Στην ίδια λογική, η πτισάνη ήταν ένα αφέψημα από κριθάρι που χρησίμευε ως τροφή για αρρώστους. Ο Ιπποκράτης το συνιστά σε ασθενείς που υποφέρουν από οξείες παθήσεις.

Ιδιαίτερες διατροφικές συνήθειες: Οι Ορφικοί και οι Πυθαγόρειοι πρότειναν την καρποφαγία – χορτοφαγία ως ένα διαφοροποιημένο τρόπο ζωής, βασισμένο στην αγνότητα και την κάθαρση. Για την διατροφή των αρρώστων οι αρχαίοι Έλληνες ιατροί συμφωνούν για την αναγκαιότητα ιδιαίτερης διατροφής για τους αρρώστους, εντούτοις οι απόψεις τους για το ποια τρόφιμα πρέπει να περιλαμβάνει δεν συμφωνούν. Ο Ιπποκράτης αναφέρεται στις ευεργετικές ιδιότητες της πτισάνης, άλλοι δεν επιτρέπουν παρά μόνο υγρές τροφές μέχρι και την έβδομη ημέρα, και μετά επιτρέπουν την πτισάνη ενώ κάποιοι πως δεν θα πρέπει να καταναλώνονται στερεές τροφές καθ’ όλη τη διάρκεια της ασθένειας.

20 diatrofiΌσον αφορά την διατροφή των αθλητών, οι αθλητές της κλασικής εποχής ακολουθούσαν δίαιτα στηριγμένη στις ξηρές τροφές (ξηροφαγία), όπως για παράδειγμα στα ξηρά σύκα, το τυρί και το ψωμί. Ακολούθως, οι προπονητές συνιστούν μια προκαθορισμένη διατροφή: για να κατακτήσει κάποιος έναν ολυμπιακό τίτλο «πρέπει να ακολουθεί ιδιαίτερη διατροφή, να μην τρώει επιδόρπια, να μην πίνει παγωμένο νερό και να μην καταναλώνει ποτήρια κρασιού όποτε του κάνει κέφι».

 

21 diatrofiΗ διατροφή αυτή πρέπει να είχε ως βάση το κρέας, πληροφορία που επιβεβαιώνει ο Παυσανίας. Αντίθετα, ο ιατρός Γαληνός υποστηρίζει πως η διατροφή πρέπει να προσαρμόζεται στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε αθλητή και να βασίζεται στις συμβουλές εξειδικευμένου ιατρού.

 

 

 

22 diatrofiΓεύματα Ιδιωτικά: Για τους αρχαίους Έλληνες τα γεύματα της ημέρας ήταν τρία στον αριθμό. Το πρώτο από αυτά (κρατισμός) αποτελούσε κριθαρένιο ψωμί βουτηγμένο σε κρασί (κρατος), συνοδευόμενο από σύκα ή ελιές.Το δεύτερο (ριστον) λάμβανε χώρα το μεσημέρι ή νωρίς το απόγευμα. Το τρίτο (δεπνον), το οποίο ήταν και το σημαντικότερο της ημέρας, σε γενικές γραμμές καταναλωνόταν αφού η νύχτα είχε πλέον πέσει. Σε αυτά μπορεί να προστεθεί ένα επιπλέον ελαφρύ γεύμα (σπέρισμα) αργά το απόγευμα.

 

23 diatrofiΣυμπόσιον: Εκτός από το καθημερινό δείπνο (βραδινό γεύμα) υπήρχε και το δειπνούμενο γεύμα με φίλους ή γνωστούς που ονομάζονταν «συμπόσιο» ή «εστίαση» που σήμερα λέγεται συνεστίαση. Υπήρχαν και δείπνα όπου οι συμμετέχοντες συνεισέφεραν ή οικονομικά, ή με τρόφιμα, τα οποία και λέγονταν «συμβολές». Το συμπόσιον (λέξη που σημαίνει «συνάθροιση ανθρώπων που πίνουν») αποτελούσε έναν από τους πιο αγαπημένους τρόπους διασκέδασης των Ελλήνων. Περιελάμβανε δύο στάδια: το πρώτο ήταν αφιερωμένο στο φαγητό, που σε γενικές γραμμές ήταν λιτό, ενώ το δεύτερο στην κατανάλωση ποτού. Στην πραγματικότητα, οι αρχαίοι έπιναν κρασί και μαζί με το γεύμα, ενώ τα διάφορα ποτά συνοδεύονταν από μεζέδες (τραγήματα): κάστανα, κουκιά, ψημένοι κόκκοι σίτου ή ακόμη γλυκίσματα από μέλι, που είχαν ως στόχο την απορρόφηση του οινοπνεύματος ώστε να επιμηκυνθεί ο χρόνος της συνάθροισης. Το δεύτερο μέρος ξεκινούσε με σπονδή, τις περισσότερες φορές προς τιμή του Διονύσου. Κατόπιν οι παριστάμενοι συζητούσαν ή έπαιζαν διάφορα επιτραπέζια παιχνίδια, όπως ο κότταβος. Συνεπώς τα άτομα έμεναν ξαπλωμένα σε ανάκλιντρα (κλίναι), ενώ χαμηλά τραπέζια φιλοξενούσαν τα φαγώσιμα και τα παιχνίδια.

Χορεύτριες, ακροβάτες και μουσικοί συμπλήρωναν την ψυχαγωγία των παρευρισκομένων. Όμως δεν έπιναν το κρασί όπως εμείς, αλλά νερωμένο, όχι μόνο με γλυκό αλλά και με θαλασσινό νερό, αφού απέφευγαν να το πίνουν, όπως φαίνεται, ανέρωτο (άκρατος οίνος, όπως το έλεγαν). Βέβαια, έδιναν μεγάλη σημασία στην αναλογία του νερού με το κρασί αφού τους ήταν πολύ αγαπητό και δεν έπρεπε να γίνει κανένα απολύτως λάθος. Ένας «βασιλιάς του συμποσίου» ο οποίος εκλεγόταν στην τύχη αναλάμβανε να υποδεικνύει στους δούλους την αναλογία κρασιού και νερού κατά την προετοιμασία των ποτών. Οι αρχαίοι, ακόμη, έβαζαν συχνά μέσα στα κρασιά τους και διάφορα αρώματα, όπως θυμάρι, μέντα, γλυκάνισο, δεντρολίβανο, μυρτιά, ακόμη και μέλι, αλλά ποτέ ρετσίνι ενώ το παγωμένο κρασί ήταν πολυτέλεια.

24 diatrofiΒασικά μαγειρικά σκεύη: Όλη η γαστρονομική κουλτούρα που είχαν αναπτύξει οι αρχαίοι πρόγονοί μας συνοδευόταν και από μια σειρά μαγειρικά σκεύη, ώστε να μπορούν να μαγειρεύουν τις τροφές τους όσο καλύτερα και πιο άνετα μπορούσαν.

 

 

 

27 diatrofiΤο κακκάβιον ήταν μια μικρή μεταλλική χύτρα, την οποία έβαζαν πάνω στη φωτιά για να μαγειρέψουν. Ήταν σκεύος κυρίως για βραστά φαγητά και σούπες. Άλλωστε, από το σκεύος αυτό πήρε και το όνομά της η κακκαβιά, η γνωστή μέχρι σήμερα ψαρόσουπα.  

 

 

 

 

25 diatrofiΗ λοπάς ήταν ένα σχετικά χαμηλό κεραμικό σκεύος, χωρίς λαβές, το οποίο έπαιρνε και καπάκι. Ήταν δηλαδή κάτι σαν χαμηλό τσουκάλι. Στο καπάκι είχε ακροφύσιο (στόμιο), για να βγαίνει ο ατμός. Κάποιες πιο μεγάλες είχαν τρία πόδια, ώστε να μπορούν να τοποθετούνται πάνω στη φωτιά, ενώ κάποιες μικρότερες ήταν προσαρμοσμένες να τοποθετούνται πάνω σε φορητό μαγκάλι, σε μια φουφού, η οποία ήταν ένα αγγείο με τρύπες εξαερισμού στα τοιχώματα και ένα μεγάλο άνοιγμα για να μπορεί να μπαίνει η καύσιμη ύλη (ξύλα ή κάρβουνα).

 

26 diatrofiΟ πύραυνος ήταν μια χύτρα με διπλά τοιχώματα. Εχει μεγάλες διαστάσεις, το ύψος του είναι 40 εκατοστά και χωράει περίπου 20 λίτρα. Αποτελείται από ένα εσωτερικό αγγείο το οποίο εφαρμόζει σε ένα μεγαλύτερο, που φέρει δύο σειρές τρύπες στα τοιχώματά του, ώστε, όταν τοποθετείται πάνω στη φωτιά, να κυκλοφορεί ο αέρας και να αναζωπυρώνει τη φωτιά. Είναι ένα σκεύος υψηλής τεχνολογίας για την εποχή του και θεωρείται η πρώτη σωζόμενη χύτρα ταχύτητας.

 

 

28 diatrofiΤα τηγάνια ήταν επίσης πολύ διαδεδομένα την εποχή εκείνη. Οι Μυκηναίοι είχαν ανακαλύψει το πρώτο αντικολλητικό τηγάνι στην ιστορία.

 

 

 

 

 

29 diatrofiΟι κρατευτές ήταν σκεύη που πάνω τους έψηναν σουβλάκια. Είχαν εγκοπές αλλά και τρυπούλες για να κυκλοφορεί ο αέρας και να μην σβήνουν τα κάρβουνα.

 

 

 

 

 

 30 diatrofiΆλλο μαγειρικό σκεύος ήταν οι ζυμωτήρες που χρησίμευαν για την ζύμωση ψωμιού. Αναφέρονται επίσης κουτάλες, οβελίσκοι κρεατολαβίδες, γουδί, τρίφτης τυριού και κοπίδια (μαχαίρια). Οι γυναίκες άλεθαν το σιτάρι σε χερόμυλους. Πάνω στο τραπέζι χρησιμοποιούσαν πολλά σκεύη όπως τρίποδες, χειρόνιβα, αγγεία, λέβητες και χειρόμακτρα. Σκεύος σερβιρίσματος ήταν και η τριποδική χύτρα. Τα πιάτα φαγητού τα ονόμαζαν πινάκια και τα μικρότερα πιάτα βοτάνια.

 

 

31 diatrofiΗ χρήση μαχαιροπήρουνων δεν ήταν και πολύ συχνή: η χρήση του πιρουνιού ήταν άγνωστη και ο συνήθης τρόπος λήψης του φαγητού ήταν με τα δάχτυλα. Εντούτοις μαχαίρια χρησιμοποιούνταν για την κοπή του κρέατος, καθώς και κάποια μορφή κουταλιών για σούπες και ζωμούς.

 

 

 

 

32 diatrofiΑγγεία που χρησιμοποιούνταν για ποτήρια ήταν τα εξής: κύλιξ (η κύλικας), κύπελλο, σκύφος ή κοτήλη, κάνθαρος.

Επιπλέον στον κρατήρα ανακάτευαν το κρασί με το νερό, στον αμφορέα, πίθος (πιθάρι) και στάμνο (στάμνα) αποθήκευαν οίνο, λάδι και μικρούς καρπούς. Ακόμη η υδρία (δωρ=νερό) χρησίμευε για την αποθήκευση και μεταφορά νερού και η οινοχόη (ονος+χέω=κρασί+χύνω) για την έκχυση κρασιού δηλαδή κανάτα.

 

 

33 diatrofiΓαστρονομία: ο νόμος του… στομαχιού Λίγοι γνωρίζουν ότι οι αρχαίοι ημών πρόγονοι ήταν οι πρώτοι που μελέτησαν ενδελεχώς την έννοια της απόλαυσης του φαγητού. Η εφεύρεση της λέξης «γαστρονομία» (δηλαδή κανόνες του… στομαχιού, από τις λέξεις γαστήρ και νόμος) ανήκει στον πρώτο σεφ της ιστορίας, στον Συρακούσιο Αρχέστρατο. Ο διάσημος ποιητής και φιλόσοφος έζησε τον 4ο Αι π. Χ. και ήταν ο πρώτος που μελέτησε τους κανόνες περί ορέξεως. Στο περίφημο ποίημά του με τίτλο «Ηδυπάθεια» ο ποιητής ξεναγεί με γλαφυρές λεπτομέρειες τον αναγνώστη στα μυστικά της αρχαιοελληνικής κουζίνας, αφιερώνοντας ολόκληρα κεφάλαια στο ψάρι, στα όσπρια και στο κρασί - με άλλα λόγια στα τρόφιμα που χαρακτηρίζουν ως σήμερα την ελληνική διατροφή.

Πηγές:
Andrew Dalby «Σειρήνια Δείπνα»
http://strange-omniverse.blogspot.com/2012/05/blog-post_01.html,
http://users.sch.gr/babaroutsoup/diatrofi/diatrofi2.htm

Pin It

Ενημερωθείτε καθημερινά και μέσα από τις συνδέσεις του Ινστιτούτου - στα παρακάτω κοινωνικά δίκτυα

1 facebook2 twitter3 youtube4 tumblr5 pinterest6 linked7 stumbleupon8 vk9 Medium

Σχετικά με Εμάς

Το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Ελληνικού Πολιτισμού «ΕΛΞΕΥΣΙΣ», είναι Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία με έδρα τον Βόλο. Παρ' ό,τι προϋπήρχε σαν πολιτιστικός φορέας, προέκυψε η ανάγκη δημιουργίας του Ινστιτούτου, από την πολιτιστική πρόκληση των δράσεων, εκτός των Ελλαδικών πλέον συνόρων.

Φορέας πολιτισμού, με πολυετή πείρα και έντονη δραστηριότητα στις τέχνες και τον πολιτισμό. Ανάμεσα στους σκοπούς του είναι και οι προσεγγίσεις των πολιτισμικών – πολιτιστικών διαδρομών που αφορούνε στο σύνολό τους τον ελληνικό πολιτισμό, από την γέννησή του έως και σήμερα, αλλά και την διάδοσή του σε όλον τον κόσμο.


Περισσότερα...

Στοιχεία - Διεύθυνση

Επικοινωνία
"ΕΛΞΕΥΣΙΣ"
Παγκόσμιο Ινστιτούτο Ελληνικού Πολιτισμού
+30 24210 20038 / + 30 698 8085300
info@elxefsis.com
elxefsis@gmail.com
Διεύθυνση
Γαλλίας 73 / Μαγνησία - Βόλος
Τ.Κ. 38221

Τελευταία Νέα